بحران تأمين آب در حوضه آبريز زاينده‌رود؛ مسائل سياسي و اجتماعي و راهكارهايي براي مديريت آن (مطالعه موردي: اعتراضات سال‌هاي 1389 تا 1392)

خشك‌سالي و كمبود آب واقعيت عيني در كشور ماست كه با رشد جمعيت و به‌دنبال آن، ضرورت تأمين نياز جمعيتي، افزايش زمين‌هاي زير كشت و گسترش صنايع، روزبه‌روز بر اهميت و ماهيت مسئله‌ساز آن افزوده شده است. متأسفانه حوضه آبريز زاينده‌رود استان اصفهان، با قرارگرفتن در خط خشك‌سالي چندين ساله، با بحران تأمين آب در مقاطع بلندمدت مواجه شده است. بحران آب در اين حوضه علاوه‌بر بحران طبيعي تأمين آب براي مصارف شرب، كشاورزي و صنعتي و تأمين آب شرب بخشي از استان يزد، تبعات سياسي و اجتماعي مهمي نيز در اين منطقه داشته است. رويدادهاي تلخي كه اوج آن اسفندماه 1391 بود، لزوم توجه علمي و عملي بيشتر بر حل معضل آب در كلان كشور را به‌طور عام و در اين منطقه، كه اهميت زيادي در ابعاد مختلف دارد، به‌طور خاص دو چندان مي‌كند. در اين مقاله، به‌ روش ميداني با بررسي جوانب اين بحران و عوامل طبيعي و انساني در وقوع و شدت ‌يافتن آن، راهكارهايي براي مديريت بهينه بحران‌هاي احتمالي مشابه در آينده بيان شده است. يافته‌ها و نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كمبود آب يا كاهش دسترسي به منابع آب شيرين موجب احتمال بروز تنش و ناآرامي در حوزه‌هاي بحران‌خيز مي‌شود؛ به‌طوري‌كه اعتراض‌هاي سال‌هاي 1389 تا 1392 در بخش‌هايي از اصفهان در پي بحران تأمين آب در حوضه آبريز زاينده‌رود رخ داده است. از جمله راهكارهاي موجود براي حل تأمين آب در حوضه آبريز زاينده‌رود و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي در اين زمينه مي‌توان به تهيه طرح آمايش سرزمين به‌صورت صحيح و علمي، مديريت واحد حوضه رودخانه زاينده‌رود، تشكيل شوراي برنامه‌ريزي و مديريت آب بين استان زير نظر وزارت كشور و وزارت نيرو و با شركت تمام مصرف‌كنندگان آب مانند كشاورزان، شهروندان، صاحبان صنايع و سازمان‌هاي مربوط به آن‌ها، ورود جدي مديريت وزارت جهاد كشاورزي در اصلاح روش‌هاي سنتي آبياري و پيشنهاد كشت محصولات جديد، تغيير راهبرد مديريت فضاي سبز شهري، جلوگيري از بارگزارهاي جديد بر زاينده‌رود، تداوم طرح‌هاي انتقال بين حوضه‌اي، به‌ويژه انجام‌دادن و اتمام پروژه انتقال آب بهشت‌آباد و استفاده از فناوري‌هاي جديد در شيرين‌كردن آب و انتقال آن از خليج‌فارس به فلات مركزي و از درياي خزر به مناطقي مانند سمنان و شمال استان اصفهان اشاره كرد.