بررسي شگرد تركيبي كنايۀ ايهامي در غزل هاي حافظ (دقيقه اي در رمزگشايي عوام فهم و خواص پسندي شعر حافظ)

يكي از ويژگي هاي ممتاز و قابليّت هاي برجستۀ غزل هاي چندضلعي حافظ، عوام فهم و خواص پسند بودن آن ها است و اين كه از دير زماني است مورد پسند همۀ طبقات فكري واقع شده اند. در واقع، خواجه غزل هايش را به گونه اي مي سروده كه همۀ اقشار بتوانند با آن ارتباط برقرار كنند. راز و رمز اين همه فهم بودن در بيان و بلاغت خاص و منحصر به ‌فرد شاعر نهفته است؛ يكي از آن رموز ويژه، بهره گيري خواجه از شگرد تركيبي «كنايۀ ايهامي» است كه از ادغام دو شگرد بلاغي، يكي از محدودۀ دانش بيان (كنايه) و ديگري از قلمرو دانش بديع (ايهام) حاصل مي شود. كنايۀ موجود در اين شگرد به آن بعدي عامه فهم مي دهد و در ادامه، به واسطۀ حضور صناعت ايهام و به‌تبع، خاصيّت دوبعدي بودن و قابليّت تكثير مفهوم و مضمون و بالطبع توالد و زايش نگاره هايي مستقل از يكديگر سبب خواص پسند شدن آن مي شود. اين مقاله كه به روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از ابزار كتابخانه اي نوشته شده است، به معرّفي دوباره و بررسي شگرد آميغي «كنايۀ ايهامي» و تأثير آن بر ساختمان غزل هاي حافظ مي پردازد. نتيجۀ جستار، نشان دهندۀ وفور و حضور اين شگرد تركيبي در بدنۀ تصويرهاي شعر حافظ است و نيز اين كه خواجه توانسته با پيوند دو عنصر ادبي منفرد، از كنايه هايي معمولي و عامه فهم، تصويرهايي دوگانه و ايهامي بيافريند.