راه‌كارهاي كاهش آسيب‌پذيري‌ زيست‌محيطي ناشي از ريزگردها (مطالعه موردي: زابل)

پديده گرد و غبار يكي از زيان‌بارترين بلايايي است كه مشكلات عديده‌اي را در مناطق مختلف جهان به‌وجود آورده است. وقوع اين پديده در چند سال اخير، بدون شك يكي از معضلات مهم زيست‌محيطي كشور را به‌وجود آورده است. ريزگردها همراه با آلاينده‌هاي ديگر بيشترين تبعات خطرناك زيست‌محيطي را به‌وجود مي‌آورند كه مي‌توان به اثرات مخرب آن بر سلامت انسان‌ها، اختلال در زندگي روزمره، كاهش توليدات دامي و كشاورزي، پوشش گياهي و تخريب خاك اشاره كرد. در ايران منطقه زابل به شدت تحت تأثير اين پديده قرار دارد؛ بنابراين، لزوم انجام تحقيقي در زمينه بررسي اين اثرات و ارائه راه‌كارهاي مناسب جهت كاهش اثرات آن ضروري به نظر مي‌رسد. هدف از اين پژوهش ارائه راه‌كارهايي به‌منظور كاهش آسيب‌پذيري‌هاي زيست‌محيطي ناشي از ريزگردها در شهرستان زابل بوده است. بدين منظور بعد از معرفي كامل شهرستان زابل تعداد 30 عدد پرسش‌نامه‌ تهيه و در بين اساتيد، دانشجويان مقطع دكتري و كارشناسي ارشد رشته مهندسي محيط‌زيست، توزيع و در تحليل‌هاي آماري مورداستفاده قرار گرفت. براي ارزيابي عوامل محيطي داده‌ها از ماتريس ارزيابي عوامل دروني و بيروني و براي تعيين راه‌كار‌هاي مناسب جهت كاهش آسيب بادهاي 120 روزه از تحليل SWOT استفاده شد. نتايج بيانگر آن است كه طرح شكايت از كشور افغانستان در مجامع بين‌المللي به‌منظور توقف پروژه‌هاي سدسازي بر هيرمند در راستاي ارتقاء امنيت ملي به‌عنوان يك مركز مهم در كشور مهم‌ترين راهبرد به‌منظور كاهش آسيب‌هاي ريزگردهاي شهرستان زابل است و بعدازآن به ترتيب كاهش آسيب‌پذيري زيستي با استفاده از فناوري‌هاي كارآمد آبياري قطره‌اي و اعطاي تسهيلات ويژه به كشاورزان شهرستان زابل و استان سيستان و بلوچستان به‌منظور استفاده از زمين‌هاي باير براي كشاورزي، ايجاد مناطق محافظت‌شده و ممنوعه چراي دام در مناطق مستعد بياباني شدن در حاشيه غربي شهر و ساخت سكونت‌گاه‌ها خارج ‌از مسير حركت ماسه‌ها منطقه، جزء راهبردهاي اساسي جهت مقابله با اين پديده مي‌باشند. همچنين در اين پژوهش براي وضعيت زيست‌محيطي شهر زابل و در راستاي مقابله با آسيب‌هاي زيست‌محيطي ناشي از ريزگردها مجموعاً 20 نقطه قوت، 30 نقطه‌ضعف، 20 فرصت و 30 تهديد برشماري گرديد. بر همين اساس و با بهره‌گيري از روش SWOT وضعيت زيست‌محيطي شهر زابل در مواجهه با طوفان‌هاي گردوغبار در ناحيه تدافعي تعيين و مجموعه راهبردهاي زيست‌محيطي مناسب با رويكرد تدافعي ارائه گرديد.