تغيير خلقت الهي: معنا و معيار (براساس آيۀ «تغيير خلقت»)

بر اساس آيۀ 119 سورۀ نساء يكي از ترفندهاي شيطان تأكيد فراوان به «تغيير خلقت الهي» است. در اينكه تغيير خلق چيست و ملاك آن كدام است؟ بين دانشمندان اسلامي در مورد مفاد اين آيه اختلاف نظر وجود دارد. دانشمندان اسلامي عمدتاً تغيير خلقت الهي را به دين، فطرت، ناقص كردن خلقت بدني انسان و حيوان، خال كوبي، تشبه به صفات جنس مخالف و... تفسير كرده اند و براي تفكيك بين تغيير خلقت ممدوح و مذموم، معيارهايي را ذكر كرده اند. نگارنده با ارزيابي ديدگاه هاي موجود در اين زمينه و با طرح يك سري مقدمات به تبيين معيار تغيير خلقت الهي مي پردازد. بر اين اساس تغيير خلق الهي داراي دو مصداق تشريعي و تكويني است. براي احراز تغيير مذموم از ممدوح، احكام كلي خلق تكويني و تشريعي بيان شده است. برخي از احكام كلي خلق تكويني عبارتند از: هدفمندي اشياء، اتقان صنع، خلقت احسن، هدايت تكويني و... و برخي از احكام كلي خلق تشريعي عبارتند از: التزام به حدود الهي، نگرش آلي به امور دنيوي، عدم اسراف در استفاده از اشياء و عدم افساد در استفاده از اشياء و... بر اين اساس تغييري كه با اصول تكويني و تشريعي خلقت ناسازگار باشد، تغيير شيطاني و مذموم است و تغييراتي كه منطبق و هماهنگ با اصول مذكور باشد، ممدوح و مطلوب است. بر اساس اين مبنا چالش «كيفيت اطلاق خلق بر دين» كه در برابر برخي از ديدگاه ها وجود دارد، نيز رفع مي شود.