پويايي فقه از رهگذر مقاصد شريعت با نظري بر آراي امام خميني(س)

در جوامع ديني، تعامل با اسلوب قانون‌گذاري به‌صورت جزئي‌نگري و بررسي سطوح بيروني است؛ از اين‌رو نگاه معلول‌گرايانه مقدم بر تفكر علت‌مدارانه است. بر اين اساس توجه تام و نگرش مقاصدي به پشتوانه‌هاي احكام شرعي، كه در نحوه استنباط بسيار مؤثر هستند، در چگونگي عمليات فقهي مغفول مي‌مانند. توجه به چنين بحثي از ضرورت‌هاي كنوني است؛ به‌ويژه در فعال‌سازي فقاهت شيعي در تعامل با بحران‌هاي عصري. درحقيقت توجه به مقاصد شريعت در اجتهاد سبب بالندگي و پويايي فقه و پاسخگويي مناسب به مسائل نوظهور مي‌شود. در مقاله حاضر به روش توصيفي تحليلي و گردآوري مطالب به شيوه كتابخانه‌اي، نقش مقاصد شريعت در پويايي فقه شيعه بيان شده است. با بررسي شيوه عملي فقها در استنباط احكام اين نتيجه به ‌دست ‌آمد كه بهترين شيوه اجتهاد، اجتهاد با استناد به نصوص و با نظارت مقاصد است؛ يعني مقاصد شريعت به‌عنوان اصول و كليات شريعت در تفسير و تبيين نصوص شرعي نقش بسزايي دارند. امام خميني نيز با نگرش به مقاصد شريعت در استنباط احكام و استفاده از اين عنصر در تعيين محدوده و گستره نصوص، تشخيص نصوص معتبر از غيرمعتبر، تعارض ادله، استنباط احكام مسائل مستحدثه و... را موجب پويايي فقه از نظر انطباق احكام با پيشرفت جوامع و پاسخگويي مناسب به مسائل نوظهور دانسته‌اند.