سنگ هاي آتشفشاني كرتاسة پسين منطقة تالش (البرز باختري): تنوع شيميايي، شرايط تبلور، هيگرومتري و خاستگاه زمين ساختي

The Late- Cretaceous volcanic rocks from Talesh area (western Alborz): chemical variation, crystallization condition, hygrometry and tectonic setting

در منطقه تالش (البرز باختري) مجموعه ستبر رسوبي- آتشفشاني در محيطي ساحلي- دلتايي به سن كرتاسه پسين پديد آمده است. مجموعه سنگ هاي آتشفشاني دربرگيرنده واحدهاي آذرآواري (توف ها)، روانه هاي گدازه (بالشي و توده اي) و دايك هاي بازيك هستند. بيشتر روانه ها تركيب بازالتي دارند. از ديدگاه سنگ نگاري، بازالت ها تنوع دارند و دربردارنده بازالت هاي پلاژيوكلاز- فيريك و كلينوپيروكسن- فيريك هستند. از ديدگاه تركيبي، كلينوپيروكسن ها در گستره اوژيت تا ديوپسيد جاي مي گيرند. بيشتر پلاژيوكلازها نيز در گستره لابرادوريت تا بيتونيت هستند. در اين پژوهش، دما- فشارسنجي و هيگرومتري برپايه تركيب كلينوپيروكسن انجام شده است. داده هاي به دست آمده از دماسنجي نمونه هاي گوناگون بازه دمايي 1000 تا 1200 درجه سانتيگراد را نشان مي دهند. همچنين، داده هاي به دست آمده از فشارسنجي نشان دهنده فشار كمتر از 5/2 كيلوبار و فشار 5/2 تا 6 كيلوبار هستند. اين فشارها با تبلور در ژرفاي پوسته بالايي تا پوسته مياني قاره اي (<10 تا 22 كيلومتر) هم ارز هستند. همچنين، از ديدگاه شيمي مذاب مادر و سري ماگمايي، داده هاي شيميايي كلينوپيروكسن و سنگ كل دو گروه سنگي (سري هاي آلكالن و ساب آلكالن) را نشان مي دهند. بررسي هاي هيگرومتري بازالت هاي آلكالن و ساب آلكالن به ترتيب مقدار آب برابربا 7/2 تا 97/2 و 97/2 تا 53/3 درصدوزني را نشان مي دهند. از ديدگاه جايگاه زمين ساختي، بازالت هاي آلكالن چه بسا با سازوكار زمين ساخت كششي و بالاآمدن سست كره و يا يك پلوم/نقطه داغ گوشته اي مرتبط باشند؛ اما مذاب هاي ساب آلكالن پيامد ماگماتيسم كماني وابسته به فرورانش پهنه اي اقيانوسي به زير البرز باختري يا شاخه اي از نيوتتيس به زير مرز جنوبي اوراسيا پديد آمده اند.

In the Talesh area (western Alborz), a thick sedimentary- volcanic association formed in a littoral- deltaic environment during the Late Cretaceous. The extrusives comprise volcanoclastics (tuffs), lava flows (pillow and massive) and basic dykes. The lava flows are dominated by basalts. Basalts are petrographically diverse including clinopyroxene- and plagioclase- phyric suites. Clinopyroxene is chemically in the ranges of augite to diopside and plagioclase is labradorite to bytownite. Here, using clinopyroxene chemistry, we performed thermobarometry and hygrometry calculations. Thermometric results of different samples are in the ranges of 1000 to 1200 °C. Moreover, barometric calculations show pressure ranges of <2.5 and 2.5 to 6 kbar correlating with crystallization depth of upper to middle continental crust (<10 to 22 km). Regarding parental melt chemistry and the magmatic series, the clinopyroxene and whole rock chemistry suggest two alkaline and subalkaline series. Hygrometric calculations provide H2O contents of 2.7- 2.97 and 2.97- 3.53 wt.% for alkaline and subalkaline basalts, respectively. Tectonically, the alkaline basalts could be related to extensional tectonic regime, asthenosphere upwelling or mantle plume/hot spots, while the subalkaline basalts resulted from subduction- related magmatism probably related to northward subduction of an oceanic basin beneath western Alborz or a Neo-Tethyan branch below southern margin of the Eurasia.