ارزيابي تركيب‌ پذيري عمومي و خصوصي در ژنوتيپ‌هاي نخود كابلي (.Cicer arietinum L) بر اساس عملكرد دانه و اجزاي عملكرد

به منظور بررسي فراسنجه هاي (پارامترهاي) ژنتيكي عملكرد دانه و اجزاي آن، شش ژنوتيپ نخود در آرايش داي آلل كامل در سال 1386 در گلخانه هاي مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر تلاقي داده شدند. در ادامه، والدين و تلاقي هاي مستقيم و معكوس (36 تيمار) در يك آزمايش مزرعه اي قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در بهار 1396 در ايستگاه گريزه سنندج مورد ارزيابي قرار گرفتند. در طول فصل زراعي صفات گياهي شامل تعداد روز از كاشت تا گلدهي، تعداد روز از كاشت تا رسيدگي، ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، امتياز تحمل به خشكي، وزن 100 دانه و عملكرد دانه اندازه گيري شدند. ارزيابي جمعيت هاي F1 و والدين و تجزيه داي آلل بر اساس روش اول مدل دوم گريفينگ انجام شد. نتايج نشان داد كه درون والدين و ژنوتيپ هاي F1 تفاوت بسيار معني داري وجود داشت كه نشان دهنده وجود تنوع وسيع ژنتيكي براي صفات مورد ارزيابي بود و مشخص شد كه با استفاده از اين خزانه ژنتيكي، امكان اصلاح صفات زراعي نخود وجود دارد. براي ارتفاع بوته، وزن 100 دانه و عملكرد دانه تركيب پذيري خصوصي معني دار بوده و نقش اجزاي غيرافزايشي در توارث اين صفات مشخص گرديد. وراثت مادري نقش بالايي در توارث تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، امتياز تحمل به خشكي و عملكرد دانه داشت. والدين ثمين و FLIP 96-154C به ترتيب بهترين تركيب پذيري عمومي را براي عملكرد دانه داشتند. بر مبناي نتايج تركيب پذيري خصوصي، تلاقي Azad×FLIP 96-154C بهترين تركيب شونده خصوصي براي عملكرد دانه و تعداد دانه در غلاف شناخته شد. بر اساس نتايج اين تحقيق، در ژنوتيپ هاي نخود مورد ارزيابي از لحاظ ژن هاي سيتوپلاسمي تنوع قابل ملاحظه اي وجود داشت كه مي توان از آن در اصلاح ارقام سازگار، پرمحصول و زودرس نخود استفاده كرد.