چهارچوب استايل رود، رويكردي نوين در مديريت رودخانه ها (مطالعه موردي: رودخانه ارنگه كرج)

ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮاﺗﮋيﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺆﺛﺮي در رﻓﺘﺎر رود اﺛﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از روش ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﺳﺘﺎﯾﻞ رود ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ رودﺧﺎﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ روش در 4 ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ، ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اﺳﺖ، در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﺳﺘﺎﯾﻞ رود وﯾﮋﮔﯽ و رﻓﺘﺎر رود در ﺣﻮﺿﻪ ارﻧﮕﻪ ﮐﺮج ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﺑﺎزه ﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ ﺣﻮﺿﻪ ارﻧﮕﻪ، ﺑﺮﺣﺴﺐ ژﺋﻮﻣﺘﺮي ﮐﺎﻧﺎل (اﻧﺪازه و ﺷﮑﻞ)، ﭘﻼﻧﻔﺮم ﮐﺎﻧﺎل، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪﻫﺎي ژﺋﻮﻣﻮرﻓﯿﮏ و ﺟﻨﺲ ﻣﻮاد ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺘﺎﯾﻞ رود ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻋﻨﻮان ﺷﺪه، در ﺣﻮﺿﻪ ارﻧﮕﻪ 13 اﺳﺘﺎﯾﻞ رود ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﺎﯾﻞ رود ﺳﺮآب ﭘﺮﺷﯿﺐ، ﮔﻠﻮﮔﺎه در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دره اي ﻣﺤﺪود، ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﭘﻼﻧﻔﺮم ﺑﺎ ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ، ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ ﮔﺮاوﻟﯽ، ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺎﺳﻪ اي، ﺑﺴﺘﺮ ﻋﺮﯾﺾ ﺳﯿﻼﺑﯽ، ﻣﺌﺎﻧﺪري ﮔﺮاوﻟﯽ، ﻧﺎ ﻣﺤﺪود ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ، ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎره ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه، ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ، ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎره ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه، دره اي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ، ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن، درهاي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ، ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎرن، ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. درﻣﺮﺣﻠﻪ دو ﺗﮑﺎﻣﻞ رود و ﺷﺮاﯾﻂ ژﺋﻮﻣﻮرﻓﯿﮏ ﺑﺎزه و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ژﺋﻮﻣﻮرﻓﯿﮏ رود ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺳﭙﺲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎر اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ رودﺧﺎﻧﻪ (ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ، اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ، ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﻻ و ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺿﻌﯿﻒ) ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺎزهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ژﺋﻮﻣﻮرﻓﯿﮏ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي دارﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهاي از ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺒﻞ از آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺟﺰء ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ. اﺳﺘﺎﯾﻞ ﺳﺮآب ﭘﺮﺷﯿﺐ، ﮔﻠﻮﮔﺎه و اﺳﺘﺎﯾﻞ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ، ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎرهﻫﺎي ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺣﻔﺎﻇﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ. اﺳﺘﺎﯾﻞ ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ ﮔﺮاوﻟﯽ، دره اي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ، ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن و دره اي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ، ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎرن داراي اوﻟﻮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﺳﺘﺎﯾﻞ ﺑﺴﺘﺮ ﻋﺮﯾﺾ ﺳﯿﻼﺑﯽ و ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺎﺳﻪ اي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎﻻﯾﯽ دارﻧﺪ. اﺳﺘﺎﯾﻠﻬﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﺎ ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ،ﻣﺌﺎﻧﺪري ﮔﺮاوﻟﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﺎ ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ، ﻗﻠﻮه ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎره ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه، ﭘﻼﻧﻔﺮم ﺑﺎ ﺳﯿﻨﻮزﯾﺘﻪ ﮐﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺎﺳﻪ اي، ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺿﻌﯿﻔﯽ دارﻧﺪ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﻮان ﺑﺨﺸﯽ ﻫﺠﻮﻣﯽ و ﮔﺮان ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ.