تحليل اثر بخشي احداث زهكش حائل بر روند تغييرات پوشش گياهي (مطالعه موردي زهكش حائل شوره‌زار دشت قزوين)

Analysis of the Effectiveness of Interceptor Drain on Vegetation Changes (Case Study: Salt Marsh in Qazvin Plain)

شرايط آب و هوايي و ويژگي­ هاي خاك همچون شوري از عوامل بسيار مهم و تأثيرگذار در پوشش گياهي هر منطقه هستند. شور شدن آبهاي زيرزميني و انباشتگي نمك در لايه هاي سطحي خاك در اثر تبخير و خيز مويينگي، موجب ايجاد شوره زار در بخشي از دشت قزوين شده كه آثار سوئي را در رشد گونه هاي گياهي در محدوده­اي به گستره 60 هزار هكتار داشته است. به منظور كنترل اثرات مخرب توسعه شوره­زار در منطقه، زهكش حائل در هسته مركزي شوره­زار احداث شده است. پژوهش حاضر با هدف تحليل اثر بخشي احداث زهكش حائل بر روند تغييرات شوري خاك و پوشش گياهي در طي 5 سال، با احداث 10 قرق انجام گرفت. جهت بررسي اثرات احداث زهكش، تحليل آماري به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي انجام شد. نتايج اندازه‌گيري‌ها نشان‌دهنده آن است كه هدايت الكتريكي خاك عمقي به‌طور ميانگين 18 درصد بيشتر از هدايت الكتريكي خاك سطحي است. نتايج مقايسه ميانگين هدايت الكتريكي خاك بر پايه روش دانكن نشان داد ميانگين هدايت الكتريكي خاك در سال 1392 داراي بيشترين مقدار و در سال چهارم پس از شروع تحقيق داراي كمترين مقدار بوده است. با توجه به آنكه عمده منبع آبشويي خاك در محدوده قرق­هاي احداث شده، رواناب مسيل­ ها­ مي­باشد لذا مهمترين علت تغييرات هدايت الكتريكي خاك با گذشت سال­هاي مختلف را مي­توان به ميزان بارندگي بهاره مرتبط دانست. نتايج تحليل آماري نشان داد هدايت الكتريكي خاك به صورت تدريجي با گذشت سال­هاي مختلف در قرق­ه اي احداث شده، كاهش داشته است. نتايج آزمون تجزيه واريانس درصد پوشش گياهي در قرق‌هاي احداث شده نيز نشان داد احداث زهكش حائل تأثير بسيار معني‌داري بر تغييرات پوشش گياهي، با گذشت سال‌هاي مورد مطالعه داشته و محدوده اثر گذاري زهكش حائل بر تغييرات پوشش گياهي تا فاصله 300 متري از زهكش بوده است.

Climatic conditions and soil properties such as salinity are very important and influential factors in vegetation of any region. The salinity of the groundwater and the accumulation of salts in the surface layers of the soil due to evaporation and capillary rise have caused salinization in a part of Qazvin plain that has had adverse effects on the growth of plant species in an area of ​​60,000 hectares. In order to control the devastating effects of Salt Marsh development in the area, interceptor drain has been constructed in the central Salt Marsh core. The purpose of this study was to analyze the Effectiveness of Interceptor Drain on Soil Salinity and Vegetation Changes during 5 years with 10 exclosures. To investigate the effects of drain construction, the statistical analysis was performed in a factorial randomized complete block design. The results show that the electrical conductivity of deep soil is 18% more than the electrical conductivity of surface soil. The results of comparing the average soil electrical conductivity based on Duncan's method showed that the average soil electrical conductivity was highest in 2013 and the lowest in the fourth year after the beginning of the study. Since the main source of soil leaching in the area of ​​excavated crops is runoff, therefore the most important cause of soil electrical conductivity variations with different years can be related to the amount of spring rainfall. The results of statistical analysis showed that the electrical conductivity of the soil decreased gradually by passing years in the constructed exclosures. The results of variance analyses of vegetation percentages in exclosures showed that the constructed interceptor drain has had a significant effect on vegetation changes during the studied years and the spatial effectiveness of the drain on vegetation changes has been 300 m.