مديريت زهاب‌ شبكه‌هاي آبياري و زهكشي جنوب غربي استان خوزستان

Drainage Water Management of Irrigation and Drainage Networks of South West Khuzestan

شوري خاك و آب زيرزميني شور و كم عمق، زهكشي و در نتيجه توليد زهاب شور را در اراضي فارياب جنوب استان خوزستان اجتناب ناپذير ساخته است. با توجه به گسترش سطح شبكه هاي آبياري و زهكشي، ضروري است كه مديريت زهاب شبكه هاي آبياري و زهكشي احداث شده يا در حال احداث (مجموعا 340 هزار هكتار) واقع در جنوب خوزستان و غرب رودخانه كارون به عنوان يك طرح جامع مطالعه شود. مديريت زهاب به كميت و كيفيت آن، كه مرتبا در حال تغيير بوده، وابسته است. بنابراين مدلي توسعه داده شد كه بتواند كميت و كيفيت زهاب شبكه هاي آبياري و زهكشي را در طول دوره بهره برداري پيش بيني كند. اين مدل با استفاده از يك مزرعه پژوهشي 25 هكتاري اعتبارسنجي شد. شوري زهاب شبكه هاي آبياري و زهكشي پيش بيني شده، مبناي تصميم گيري براي روش استفاده مجدد قرار گرفت. بر اساس پيش بيني هاي صورت گرفته با اين مدل، كيفيت زهاب هاي حاصله از طرح هاي حوضه جنوب كرخه و غرب كارون، به جز كشت و صنعت هاي نيشكر، حداقل تا 10 سال براي كشت گياهان زراعي مقاوم به شوري مناسب نيست و دفع آن ها اجتناب ناپذير است. در خصوص زهاب هاي با كيفيت مناسب تر، گزينه هاي استفاده مجدد مانند كشت گياهان مقاوم به شوري و توسعه منابع طبيعي براي جلوگيري از طوفان هاي گرد و غبار مي تواند در دستور كار قرار بگيرد. به نظر مي رسد تخليه زهاب به خليج فارس كمترين ضرر زيست محيطي را از بين گزينه ها در بر خواهد داشت. در مطالعه حاضر، محتواي فسفر زهاب ها 0/7- 0/043 و نيتروژن 28-2/2 ميلي گرم بر ليتر اندازه گيري شد كه در مورد نيتروژن مقادير بسيار بالاتري را نسبت به خور ماهشهر (محل تخليه) نشان داد. هرچند به نظر مي رسد تخليه زهاب به خليج فارس سبب رهاسازي مقادير بالاي نيتروژن به آن مي شود، اما با توجه به پايين بودن مقدار فسفر اين زهاب ها، نيتروژن اضافي وارد چرخه توليد نشده و موجب يوتريفيكاسيون نمي شود.

Soil salinity and shallow and saline groundwater have been made subsurface drainage and drainage effluents to be inevitable in irrigated lands of south of Khuzestan. Due to the development of irrigation and drainage networks (IDN) in the southwest of Khuzestan (with an area of 340,000 hectares), it is necessary to study integrated agricultural drainage management in all area. Drainage management is depending on its quality and quantity (Q & Q), which are changing continuously. Therefore, a model for predicting drainage water Q & Q in the operation period of IDNs was developed and validated using 25 hectares' research field. Predicted drainage water salinity of the IDNs was used to make the decision for reusing or disposing options. Based on the predictions made by this model, the quality of drainage water from the plans of the southern Karkheh basin and western Karoon, with the exception of sugarcane cultivations, is not suitable for at least 10 years to cultivate salt-tolerant plants and their disposal is inevitable. In case of drainage water with better quality, it could be reused for irrigation of salt-tolerant crops and forestation to prevent dust storms. Drainage transportation to the Persian Gulf is proposed to have the least hazard to the environment. In the present study, the content of phosphorus and nitrogen in drainage water was measured to be 0.043-0.70 and 2.2-22 mg/L respectively, which showed a much higher amount of nitrogen than Mahshahr bay (discharge point). Although drainage disposal into the Persian Gulf seems to release high levels of nitrogen, however, due to low phosphorus content in these drainage waters, additional nitrogen cannot be entered in the production cycle and does not result utrification.