شناسايي و برنامه‌‌ريزي استراتژيك ارتقاء توان روستاهاي داراي نقش مركزيت در راستاي توسعۀ منطقه‌اي (مطالعۀ موردي: شهرستان سروآباد استان كردستان)

Identification and Strategic Planning of Promoting the Role of Villages in Regional Development (Case Study: Sarvabad County, Kurdistan Province)

محدوديت‌هاي خدماتي و سرمايه‌گذاري در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران از يك سو و از سويي ديگر، رويكرد جديد در برنامهريزي منطقه‌اي، تحقق توسعه پايدار منطقه‌اي را نيازمند انجام دو اقدام عمده نموده‌است؛ در ابتدا اينكه، توسعه‌اي غيرمتمركز بر مبناي عدالت فضايي شكل‌گيرد، در اين راستا؛ نياز به ايجاد يك سلسله مراتب فضايي از ارتباطات متقابل نقاط بر مبناي ميزان توانمندي و پايداري آنها بوده و بايستي مراكزي پايدار و توانمند در راستاي ايفاي نقش مركزيت و هدايت جريان توسعه به نقاط با توان و ميزان پايداري كمتر، ايجاد و مورد حمايت قرارگيرند تا اين چنين، يك فضاي عملكردي مطلوب شكل گيرد. همچنين؛ بايستي برنامه‌اي مدون و كارآ مطابق با وضع موجود و آينده مطلوب دست يافتني، متناسب با توانمندي‌‌ها به منظور افزايش توان نقش آفريني اين مراكز در عرصه منطقه‌اي تدوين گردد. در اين راستا نيز، هدف پژوهش حاضر در دو عرصه مذكور بوده بگونه‌اي كه با سنجش ميزان پايداري روستاهاي شهرستان سروآباد، روستاهاي داراي توان در جهت ايفاي نقش مركزيت در نظام سلسله مراتب فضايي- مكاني شهرستان، شناسايي و با تدوين برنامه استراتژيك، جهت و نحوه عملكرد اين مراكز در راستاي ايفاي مطلوب اين نقش، مشخص گرديد. پژوهش كاربردي حاضر، از حيث روش انجام؛ توصيفي – تحليلي بوده كه جهت گردآوري داده‌ها از روش اسنادي و پيمايشي، بهرهگرفته‌است. داده‌هاي حاصله از طريق اطلاعات سرشماري 1395 نواحي روستايي شهرستان سروآباد، قضاوت شفاهي گروه دلفي و بازديدهاي ميداني حاصل آمد و تجزيه و تحليل آنها با بهره‌گيري از تكنيك تاپسيس، ابزارهاي آمار فضايي(شاخص خودهمبستگي موران، لكه‌هاي داغ)، مقايسه دودويي و برنامه-ريزي استراتژيك، نشان داد روستاهاي بيساران، دزلي، پايگلان، قلعه جي، سلين، دركي، حسين‌آباد، بلبر و رزاب، پايدارترين روستاها و در واقع مراكز رشد منطقه و استراتژي‌هاي تهاجمي مبتني بر رسوخ در بازار نيز، مطلوبترين استراتژي‌ها در راستاي توسعه منطقه‌اي شهرستان سروآباد بر مبناي نقش آفريني اين مراكز مي‌باشند.

and their analysis is done by using the Topsis technique, spatial statistics tools (Moran autocorrelation index, hot spots), binary comparison, and Strategic planning in order to determine the sustainable regional development of rural areas in the county. Service and investment's constraints in developing countries, including Iran, on the one hand and a new approach to regional planning on the other hand, require the implementation of sustainable regional development in two main steps; Initially, decentralized development based on spatial justice should be formed; in this regard, the need to create a spatial hierarchy of interconnection points based on their degree of capability and sustainability should be provided; in addition, permanent and capable centers should be supported to play the role of centrality and guidance of development flow to the points with less power and sustainability, so that an optimal functional space could be created. Also, a well-designed and effective program must be designed in accordance with the current status and the desired future, consistent with the capabilities and advantages, in order to increase the regional capability of these centers. In this regard, the objective of the present study is to identify the areas with the ability to play a central role in the spatial-hierarchical system of the county by measuring the sustainability of villages of Sarvabad, and by designing a strategic plan, direction and the manner in which these centers should function in line with the desirable role.