عوامل مؤثر بر رفتار محيط زيست گرايانه ي آبزي پروران استان گيلان

سابقه و هدف: آبزي‌پروري به عنوان يك فعاليت كشاورزي است كه مي‌تواند در تأمين نيازهاي غذايي و سلامت جمعيت جهان نقش مهمي را ايفا كند. ولي اين صنعت در استان گيلان با مشكل هاي محيط زيستي گسترده اي همچون استفاده ي بيش از حد از هورمون ها و آنتي بيوتيك ها، استفاده از كودهاي غيربهداشتي و استفاده ي بيش از حد از كود، رهاسازي پساب مزرعه هاي پرورش ماهي و برخوردار نبودن مزرعه ها از شناسنامه ي بهداشتي مواجه است كه آن را به سوي ناپايداري سوق مي دهند. سؤالاتي كه وجود دارد اين است كه چگونه مي توان آبزي پروران را به انجام رفتارهاي متناسب با محيط زيست تشويق كرد؟ چه عواملي در تشويق آبزي پروران و بر انجام رفتارهاي محيط زيست گرايانه مؤثر هستند؟ بنابراين با تلفيق تئوري رفتار برنامه ريزي شده و مدل پذيرش فناوري ديويس كه به بررسي عوامل مؤثر در انجام رفتار مي پردازند، چارچوب نظري پژوهش براي بررسي عوامل مؤثر بر رفتار محيط زيست گرايانه ي آبزي پروران استان گيلان بيان شد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نظر پارادايمي، كمي و از نظر هدف، كاربردي و از جهت تجزيه و تحليل اطلاعات، توصيفي-همبستگي و علي-رابطه اي است. جامعه ي آماري پژوهش را دو گروه پرورش دهندگان ماهيان گرمابي (5830 نفر) و پرورش دهندگان ماهيان سردآبي استان (200 نفر) تشكيل مي دهند. از پرورش دهندگان ماهيان گرمابي 353 نفر و از پرورش دهندگان ماهيان سردآبي 12 نفر با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي با انتساب متناسب به عنوان نمونه ي آماري انتخاب شدند. براي جمع آوري اطلاعات مورد نياز، پرسشنامه اي محقق ساخته  در نه بخش تدوين شد. روايي پرسشنامه از طريق پانل متخصصان و پايايي آن با كمك آلفاي كرونباخ تأييد شد (89 .0 ≥ α≥ 0.73 ). بمنظور تعيين اعتبار سازه و برازش مدل طراحي شده، از روش تحليل عاملي تأييدي و مدل سازي معادلات ساختاري استفاده شد. نتايج و بحث: نتايج نشان داد كه متغيرهاي به كار رفته در پژوهش، الگوي مناسبي براي بروز رفتار محيط زيست گرايانه ي آبزي پروران استان گيلان هستند. عامل هاي فردي با درك مفيد بودن و درك آساني كاربرد، رابطه ي مثبتي را دارند. عامل هاي اجتماعي نيز با درك مفيد بودن رابطه ي مثبت دارند اما با درك آساني كاربرد رابطه ي منفي و معكوسي را دارند. درك مفيد بودن و درك آساني كاربرد با نگرش نسبت به آن رفتار رابطه ي مثبتي را دارند. همچنين درك مفيد بودن با مقدار ضريب بتاي بيشتر رابطه ي مؤثرتري را با نگرش نسبت به يك رفتار دارد. نگرش، هنجار ذهني و كنترل رفتاري درك شده بر قصد رفتاري و رفتار فرد مؤثر هستند. متغير نگرش بيشترين رابطه ي مثبت را با قصد رفتاري دارد. درك مفيد بودن به شكل مستقيم نيز با قصد رفتاري، رابطه ي مثبت و معني داري را دارد. قصد رفتاري نيز با ضريب بتا 78. 0 ارتباط مثبتي را با رفتار محيط زيست گرايانه آبزي پروران استان دارد و اين عامل در كنار كنترل رفتاري درك شده 84 % از تغييرات رفتار را تبيين مي كند. نتيجه گيري: نتايج همچنين نشان داد اگر فردي رفتار محيط زيست گرايانه را مفيد بداند و از سويي ديگر به كارگيري آن رفتار، آسان و قابل فهم نيز باشد در نتيجه موجب بهبود نگرش محيط زيستي او نيز مي شود. در مجموع بررسي مجدد دوره هاي برگزار شده و تجديد نظر در مطالب بيان شده و نحوه ي مناسب و مطلوب بيان مطالب بايد مورد توجه مسئولان ترويجي شيلات استان قرار بگيرد. حمايت هاي تسهيلاتي و فني مي تواند موجب ايجاد حس استقلال و آزادي عمل در آبزي پروران بمنظور انجام رفتارهاي محيط زيست گرايانه شود.