ارزيابي اثرهاي اجتماعي پروژه‌هاي بنادر و سازه‌هاي دريايي (مورد مطالعه: طرح احداث بندر چمخاله)

سابقه و هدف: ارزيابي اثرهاي اجتماعي ابزاري راهبردي براي مديريت فعاليت‌هاي اجتماعي مرتبط با توسعه با هدف كاهش هزينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و محيط‌زيستي است. از آنجايي كه طرح‌هاي توسعه اثرها و پيامدهاي غير قابل انكاري را بر ويژگي‌هاي اجتماعي، اقتصادي و محيط‌ زيستي يك منطقه وارد مي‌آورند، بنابراين شناخت اين پيامدها و مديريت آن‌ها افزون بر كاهش تأثيرهاي منفي و افزايش پيامدهاي مثبت، مي‌تواند نقش مؤثري در پيش‌برد طرح و پايداري آن داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزيابي اثرهاي اجتماعي پروژه‌ها و سازه‌هاي دريايي، اثرهاي طرح احداث بندر چمخاله را بر سنجه‌هاي كيفيت زندگي، سرمايه اجتماعي، اقتصاد و محيط‌ زيست مورد ارزيابي قرار داد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از نظر هدف، كاربردي و از منظر روش توصيفي تحليلي و از نوع تحقيق همبستگي است. جامعه آماري پژوهش، 8840 نفر جمعيت شهر چاف و چمخاله در سال 1395 بودند كه با استفاده از فرمول كوكران، 400 نمونه برآورد شده و به روش نمونه‌گيري تصادفي طبقه‌اي با انتساب متناسب توزيع گرديد. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخت بود كه روايي آن در دو بخش روايي محتوا و روايي سازه و پايايي آن با ضريب آلفاي كرونباخ به ميزان 0.75 مورد تأييد قرار گرفت. در نهايت داده‌هاي حاصل از پرسشنامه، با استفاده از روش‌هاي تحليل‌ توصيفي و تحليل‌ همبستگي در نرم‌افزارهاي SPSS 20 و LISREL 8.80 انجام شد. نتايج و بحث: نتايج حاصل از تحليل عاملي تأييدي نشان مي‌دهد كه در بخش كيفيت زندگي، اثرهاي بندر بر سنجه كيفيت زندگي 5.69 بوده كه نشان دهنده تأثير مثبت پروژه در اين بخش است. بيشترين تأثيرات اين بخش، بهبود وضعيت گردشگري با تأثير 7.18 و ايجاد فرصت‌هاي شغلي جديد با تأثير 7.01 مي‌باشد. در بخش سرمايه اجتماعي، تأثير احداث بندر بر اين بخش 6.78 بوده كه نشان دهنده تأثير مثبت پروژه در اين بخش است. مهمترين تأثير اين بخش نيز افزايش مشاركت مردم در برنامه‌هاي توسعه منطقه با تأثير 6.20 است. در بخش اقتصادي، تأثير احداث بندر در اين بخش، 6.48 برآورد شده كه نشان دهنده تأثير مثبت پروژه در اين بخش است. در بخش محيط‌زيست، تأثير پروژه بر اين بخش 2.90- به‌دست آمد كه نشان دهنده تأثير منفي پروژه بر اين بخش خواهد بود كه ايجاد آلودگي هوا در منطقه با ضريب تأثير 5.61 و آلودگي آب دريا و تغيير كيفيت آب رودخانه‌ها و آب‌هاي ساحلي با ضريب تأثير 5.46 از مهمترين اثرهاي منفي احداث بندر بر محيط‌زيست است. از آنجا كه در پايداري طرح‌هاي توسعه، پنج سرمايه اجتماعي، انساني، مالي، زيرساختي (فيزيكي) و طبيعي بايستي به طور هماهنگ و متعادل ايجاد و يا بهبود يابند، بنابراين لازم است تا ضمن كاهش اثرهاي منفي، اثرهاي مثبت طرح نيز تقويت گردد تا اجراي پروژه بتواند گامي در راستاي بهبود اوضاع اجتماعي، اقتصادي و محيط‌زيستي منطقه باشد. نتيجه گيري: اثرهاي اجتماعي پروژه‌هاي احداث بندر نيز به اندازه اثرهاي اقتصادي آن ها داراي اهميت بوده و تأثير مستقيمي بر سرنوشت پروژه و دستيابي به اهداف آن دارد. با توجه به اينكه اينگونه پروژه‌ها اثرهاي قابل توجهي بر زندگي مردم دارند، بنابراين ارزيابي اثرهاي اجتماعي، كمك مي‌كند تا مردم از اثرهاي طرح‌ها آگاهي يابند، كه اين آگاهي به توسعه‌ي اجتماعي، افزايش كارآمدي توسعه و كاهش اثرهاي منفي طرح‌هاي توسعه منجر شده و حركتي به سوي توسعه‌ي پايدار خواهد بود.