ارزيابي پتانسيل توليد رواناب و رسوب با استفاده از باران‌ساز و مدل هيدرولوژيك در حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي اردبيل

حوزه‌هاي آبخيز يك محيط وسيع با شرايط‌ متفاوت مي‌باشند كه شبيه‌سازي و مطالعه مطالعۀ فرآيند‎هاي توليد رواناب و رسوب در سطح اين منطقه براي مديريت و حفظ منابع بسيار مهم مي‌باشد. حوزه حوزۀ آبخيز كوزه تپراقي با مساحت 766 كيلومتر مربع در جنوب و بالادست حوزه حوزۀ آبخيز قره‌سو در استان اردبيل واقع شده است. از بين مدل‌هاي هيدرولوژيك با توجه به قابليت‌هاي مدل SWAT، اين مدل براي شبيه‌سازي فرآيندهاي هيدرولوژيك منطقه در سطح زيرحوضه استفاده شد. همچنين براي بررسي دقيق‌تر از دستگاه شبيه‌ساز باران در سطح واحد پاسخ هيدرولوژيك (HRU) استفاده شد و نتايج به‌دست آمده در سطح زيرحوضه تعميم داده شدند. نتايج مدل هيدرولوژيك SWAT با نمايه‌هاي آماري R2، NSE و RMSE ارزيابي شد به‌طوري‌كه براي شبيه‌سازي رواناب در دوره‌هاي واسنجي و اعتبارسنجي، اين نمايه‌ها به‌ترتيب 0/74-0.8، 0/69-0.71 و 0/33-0.32 و براي شبيه‌سازي رسوب 0/66-0.75، 0/64-0.72 و 39/27 - 36/25به‌دست آمدند. بررسي نتايج مطالعات حاصل از باران‌ساز مصنوعي نيز نشان داد كه خاك‌هاي لومي منطقه واقع در 8 نمونه HRU نقش زيادي در توليد رسوب منطقه دارند. مقدار حداكثر رواناب و رسوب توليدي با استفاده از دستگاه شبيه‌ساز باران و مدل SWAT در زيرحوضه‌هاي 13 و 1  مشاهده شدند كه نشان دهنده دهندۀ شرايط ضعيف و نامناسب در اين زيرحوضه‌ها مي‌باشند. مقايسه مقايسۀ نتايج روش‌هاي مطالعاتي نشان داد كه مدل SWAT از عملكرد بهتري براي شبيه‌سازي رواناب نسبت به دستگاه شبيه‌ساز باران برخوردار مي‌باشد. همچنين مقدار رسوب شبيه‌سازي شده توسط اين مدل بيشتر از مقدار رسوب محاسباتي توسط دستگاه شبيه‌ساز باران بوده و به مقادير مشاهداتي نزديك‌تر مي‌باشد.