رويكردي شناختي اجتماعي به چندمعنايي واژگاني مطالعۀ موردي: "تپل"

/A Cognitive Sociolinguistic Approach to Lexical Polysemy, A Case Study: Persian Adjective /topol

اين مقاله به مطالعۀ چندمعنايي واژۀ "تپل" در زبان فارسي در چارچوب زبان­شناسي شناختي اجتماعي مي‌­پردازد. اين پژوهش به دنبال آن است كه نشان دهد رويكرد زبان­شناسي شناختي اجتماعي بهتر از رويكرد زبان­شناسي شناختي استاندارد مي‌­تواند از عهدۀ تبيين انعطاف در معاني مختلف واژه‌­هاي چندمعنا برآيد، در واقع اين مقاله به پيروي از مدل رابينسون (2010، 2012 الف ، 2012 ب، و 2014) نشان مي‌­دهد كه چند معنايي واژگاني را نمي­توان به يك مفهوم ايستا كه نزد تمام گويشوران زبان ثابت است تقليل داد و اينكه متغيرهاي اجتماعي مثل سن، جنسيت، طبقۀ اجتماعي، سطح سواد و غيره در آن مؤثرند. در اين مقاله به طور خاص تأثير دو متغير اجتماعي سن و جنسيت بر تعداد و برجستگي هريك از معاني واژۀ چندمعناي "تپل" نزد گويشوران مورد مطالعه قرار مي‌­گيرد. اطلاعات به روش كتابخانه‌­­اي(شامل مطالعه واژه‌­نامه‌­ها)، مصاحبه، و پرسش­نامه جمع‌­آوري شده­‌اند. روش پژوهش توصيفي-تحليلي، و نيز ميداني و روش تحليل داده‌­ها نيز تلفيقي(كمّي و كيفي) است. داده‌­ها از 200 آزمودني، شامل 100 نفر مرد و 100 نفر زن فارسي زبان در چهار طبقۀ سني براي هر دو گروه گردآوري شد‌‌ه­‌اند. نتايج نشان داد كه زبان­شناسي شناختي اجتماعي ‌مي‌تواند تبيين‌­هاي دقيق‌تري در خصوص تنوع معنايي واژه­‌هاي چندمعنا و تأثير متغيرهاي اجتماعي جنسيت و سن بر تعداد و برجستگي هريك از معاني به دست دهد. به عبارت ديگر، نتايج نشان داد كه معاني مختلف واژة چندمعناي مذكور در ميان گويشوران زن و مرد متعلق به گروه­هاي سني متفاوت، توزيع يكساني نداشته و تصادفي نيست، بلكه به ميزان چشمگيري تحت تأثير سن و جنسيت مي‌­باشد.

The present paper aimed at investigating the polysemy of the Persian word Topol from the perspective of cognitive sociolinguistics. The study begins with introducing the tenets of cognitive sociolinguistics, and then goes on to investigate the polysemy of the Persian adjective topol within this framework. In cognitive sociolinguistics, it is believed that polysemy cannot be reduced to a static state, one and the same for all speakers of a language. Rather, social variables like age and gender of speakers affect the way they perceive different senses of the polysemous words. This paper, in line with cognitive sociolinguistic studies on polysemy employed advanced statistical methods of Logistic Regression and Cross Tab to study the polysemy of Persian adjective Topol. The data were gathered through library research (including Persian dictionaries), interviews, and questionnaires. The research method employed is mixed, that is, qualitative and quantitative. The data were gathered from 200 participants, 100 male and 100 females, in four different age groups. The main hypothesis was that the “mere” cognitive approach is not adequate enough to explain lexical polysemy. The results indicate that cognitive sociolinguistics is indeed more adequate in giving more exact explanations concerning meaning variation in polysemous words and the effect of social variables of age and gender on the number and salience of each sense. In other words, the results show that different senses of the polysemous words do not suggest the same distribution among different speakers, both male and female, belonging to different age groups, and is not accidental but explainable in terms of age and gender of the speakers.