تبيين نظري پديدۀ مرگ در زندان در بستر عدالت كيفري تطبيقي

Theoretical Explanation of Death in Custody in the Context of Comparative Criminal Justice

در مقالۀ حاضر با بهره‌گيري از نظريه‌هاي انسانيت‌زدايي (و خوانش‌هاي جديدتر آن) و دشمن‌پنداري زندانيان، به تحليل مرگ گروهي از افراد در بازداشتگاه يا زندان پرداخته‌ شده است كه تعلق آن‌ها به گروه‌هاي مختلف نژادي، قومي، اقتصادي، يا محكوميت به طيف خاصي از جرايم يا حتي متهم شدن به آن‌ها ميزان خطر مرگ افراد را در چنين محيط‌هايي افزايش مي‌دهد. براي پاسخ به اين پرسش كه كدام گروه از متهمان يا محكومان در ايران نسبت به پديدة مرگ در زندان به آسيب‌پذيري بيشتري دچار هستند، نگارندگان اين مقاله با بهره‌گيري از نظريه‌هاي پيش‌گفته و نيز استفاده از روش نمونه‌پژوهي به مطالعۀ 30 نمونه از پروند‌ه‌هاي مرگ در بازداشتگاه‌ها يا زندان‌هاي ايران در حد فاصل سال‌هاي 1382 تا 1397 اقدام كرده‌اند. در كنار اين موضوع، براي بررسي فرضية يادشده، به تحليل نمونه‌هايي تطبيقي از مرگ افراد در زندان پرداخته‌اند تا نشان دهند آيا قربانيان اين پديده داراي ويژگي‌هاي مشتركي همچون تعلق به گروه‌هاي خاص نژادي، قومي، اقتصادي يا اجتماعي هستند؟ يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه همة محبوسان به يك نسبت در برابرِ پديدة مرگ در زندان آسيب‌پذير نيستند. به‌طور غالب، متهمان يا محكوماني در معرض پديدة يادشده قرار مي‌گيرند كه با دسته‌اي از ارزش‌هايِ سختْ غيرقابل اغماضِ نظام‌هاي كيفري در تعارض اساسي باشند. بررسي داده‌هاي 30 مورد از پرونده‌هاي مرگ در زندان‌هاي ايران نشان مي‌دهد كه علت بازداشت يا محكوميت در 21 مورد از آن‌ها در خصوص اتهامات امنيتي بوده است. تراكم متهمان يا محكومان امنيتي در آمار پرونده‌هاي مرگ در زندان مي‌تواند تقويت‌كنندة اين فرضيه باشد كه اين دسته از زندانيان در نگاه مقام‌هاي عدالت كيفري طي فرايند انسانيت‌زدايي به‌مثابۀ دشمن تلقي شده‌اند. كليدواژه‌ها

By using of “dehumanization” (and its more recent versions) as well as “enemy hypothesing”, this paper aims to analyze the death of people who were deprived of their liberty in environments such as custody and prison. The main focus of the article is that which type of prisoners based on their charge or conviction are more vulnerable to the death in custody. To answer the question that which groups of accused or convicts are more vulnerable to the death in custody, by referencing mentioned theories and using case study, current paper tries to analyze 30 cases of death in custodies/prisons of Iran between 2004-2019. Findings of this article show us that all the prisoners are Not vulnerable to death in custody in equal proportions. Mostly, these are accused & convicts who exposure the death in custody that are deeply in conflict with some non-negligible values of criminal systems. Analysis of 30 cases of death in custodies of Iran show that in 21 cases reason of arrest or conviction are related to Security charges. The High number of security accused or convicts in the death in custodies statistics may reinforce this hypothesis that in the eyes of criminal justice’s authorities, such group of prisoners in the process of dehumanization was considered as enemy.