عنوان مقاله :
مطالعه تطبيقي تأثير ساختارهاي فرصت سياسي بر فرجام جنبش‌هاي اسلام‌گرا در انقلاب‌هاي ايران و مصر
عنوان به زبان ديگر :
The Impact of Political Opportunity Structures on the Fate of Islamist Movements in Revolution: A Comparative Analysis of Iran and Egypt
پديد آورندگان :
گشنيزجاني، كامران دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده علوم انساني - گروه جامعه شناسي , حاضري، علي محمد دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده علوم انساني - گروه جامعه شناسي
كليدواژه :
جنبش اسلام‌گرا , انقلاب , ساختار فرصت سياسي , روحانيون مبارز , اخوانالمسلمين
چكيده فارسي :
هدف: جنبش اسلام‌گراي اخوانالمسلمين بعد از دهه‌ها فعاليت سياسي و مدني، موفق شده بود «وسيع‌ترين جنبش اسلامي قرن بيستم» را با چندصدهزار عضو در سراسر مصر ايجاد كند، بااين‌حال، و علي‌رغم موفقيت‌هايي چون پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري 2012، در پايان برهه انقلابي 2013-2011 طي يك كودتا-انقلاب از چرخه قدرت سياسي كنار گذاشته شد. در مقابل، جنبش اسلام‌گراي روحانيون مبارز توانستند بر جريان انقلاب 57-1356 در ايران مسلط شده و درنهايت قدرت سياسي را در نظام سياسي جديد به دست بگيرند. هدف اين مقاله توضيح زمينه‌هاي تاريخي چنين فرجام‌هاي متمايزي براي جنبش‌هاي اسلام‌گرا در جريان انقلاب‌هاي ايران و مصر از يك نگاه ساختاري است.
روش:اين مقاله در سنت مطالعات تطبيقي-تاريخي انقلاب‌ها قرار داشته و براي توضيح موفقيت و ناكامي جنبش‌هاي اسلام‌گرا در انقلاب، از مفهوم ساختارهاي فرصت سياسي بهره مي‌گيرد.
يافته‌ها: تفاوت‌هاي اصلي در ساختار فرصت سياسي براي جنبش‌هاي اسلام‌گرا در انقلاب‌هاي ايران و مصر از اين قرار هستند: بالاتر بودن تقابل تاريخي بين روحانيون و كنشگران ديني-سياسي غيرروحاني در مصر، امكان تجميع منابع در يك جبهه واحد اسلامي را در مقايسه با ايران دشوارتر كرد؛ استقلال بيشتر نيروهاي مسلح از شخص اول كشور در مصر، امكان حفظ آنها در برهه انقلاب به‌عنوان مانعي ساختاري در برابر موفقيت جنبش اسلام‌گرا را تقويت كرد؛ و درست برخلاف ايران، مصر در دهه‌هاي منتهي به انقلاب شاهد نوعي عقب‌نشيني از سكولاريسم دولتي بود كه در كنار بهره‌مندي نهادهاي ديني از بودجه‌هاي دولتي، منجر به تقويت رضايت و نفوذ اسلام محافظه‌كار شده و ازاين‌رو، امكان موفقيت جنبش اسلام‌گرا كه بر پايه مبارزه سياسي استوار بود را تضعيف كرد.
نتيجه‌گيري: گذشته از عوامل فرهنگي، شناختي و عامليت بازيگران حاضر در صحنه انقلاب كه در ادبيات تحقيقاتي موجود به آنها اشاره شده است، ساختار فرصت سياسي براي موفقيت جنبش اسلام‌گرا در انقلاب ايران بسيار مساعدتر از انقلاب مصر بوده است.
چكيده لاتين :
Objective. After decades of social and political activities, the Islamist Muslim Brotherhood succeeded in establishing “the largest Islamic movement of the twentieth century” with hundreds of thousands members throughout Egypt. However, in despite of political achievements such as winning the 2012 Presidential Election, they lost political power by a coup-revolution at the end of the 2011-2013 revolutionary period. In contrast, the Islamist movement of the combatant clergies succeeded in achieving dominance in the Iranian 1977-79 Revolution and seizing power in the post-revolutionary political system. The objective of this article is to explain, from a structural perspective, the historical contexts which make such distinct situations possible for the Islamist movements in Iran and Egypt.
Method. This article is in the tradition of comparative-historical studies of revolutions and uses the concept of “political opportunity structures” to explain the success and failure of the Islamist movements in these revolutions.
Results. The main differences regarding the political opportunity structure for the Islamist movements in the Iranian and Egyptian revolutions are: more intense conflicts between the clergy and the non-clergy Islamic-political activists in Egypt made the accumulation of resources in a united Islamic front more difficult; more armed forces autonomy from the head of the state in Egypt strengthened the possibility of their surviving as a structural barrier against the success of the Islamists in revolution; and in a stark contrast to Iran, Egypt observed a retreat from state secularism in the decades leading up to the revolution, which, along with the benefits of the Islamic institutions from government budgets, increased the political influence and satisfaction of the conservative Islam, and, consequently, weakened the possibility of the combatant Islamists to gain dominance during the revolution.
Conclusion. Aside from the cultural, cognitive and agency factors mentioned in the existing literature, the structure of political opportunity was more favorable to the success of the Islamist movement in the Iranian revolution than in the Egyptian one.
عنوان نشريه :
مطالعات سياسي جهان اسلام
