قوانين و مقررات ناظر بر حمايت از حق مؤلف در فضاي مجازي (مطالعه تطبيقي در اسناد جهاني، حقوق ايالات متحده، كانادا، و ايران)

Laws and Regulations Governing the Protection of Copyright in Cyberspace (Comparative Study on Global Documents, US Law, Canada, and Iran)

امروزه، ابزارهاي فناوري اطلاعات و فضاي ديجيتال همه جوامع بشري را متأثر ساخته‌ و هر كس به‌گونه‌اي از اين فضا بهره‌برداري مي‌كند. البته، اين فضا چالش‌هاي تازه‌اي نيز به ‌همراه دارد. از جمله چالش‌هاي جدي آن حمايت از حقوق پديدآوران محتواست. با آن‌كه حمايت از حقوق پديدآوران در فضاي فيزيكي در حدود دو سده است كه در كانون توجه بوده و ضوابط و قوانين گوناگوني براي آن تصويب شده است، اين امر در فضاي مجازي هنوز در آغاز راه و با دشواري‌هايي همراه است. با اين حال،كشورها چه به ‌شكل مستقل و چه از راه تصويب پيمان‌هاي منطقه‌اي و جهاني كوشيده‌اند تا از حق مؤلف در فضاي جديد حمايت كنند. هدف اصلي اين مقاله نگاهي مقايسه‌اي است به تمهيداتي كه در اسناد جهاني، و در اسناد حقوق ايالات متحده، كانادا، و ايران در اين باره انديشيده شده است. براي دستيابي به اين هدف، سه سند حقوقي بين‌المللي و اسناد حقوقي ايالات متحده، كانادا، و ايران به ‌روش تحليل محتوا بررسي شده‌اند. از اين رو، نخست اسناد كليدي قانوني شناسايي شد، مفاد مصوب آن‌ها در پيوند با حمايت از پديدآوران تعيين گرديد، و متن قانون مطالعه، و با توجه به ويژگي‌هاي فضاي مجازي تفسير شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه توجه به ويژگي‌هاي فضاي مجازي در اسناد جهاني و آمريكا و كانادا بيشتر از قوانين و مقررات ملي است؛ اگرچه برخي از مواد قانوني در اسناد ايراني، مانند قانون حمايت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، قانون ترجمه و تكثير كتب و نشريات و آثار صوتي، قانون حمايت از حقوق پديدآوران نرم‌افزارهاي رايانه‌اي، قانون تجارت الكترونيكي، قانون نحوه مجازات اشخاصي كه در امور سمعي و بصري فعاليت‌هاي غيرمجاز دارند، قانون مطبوعات، مقررات و ضوابط شبكه‌هاي اطلاع‌رساني رايانه‌اي، پيش‌نويس لايحه قانون جامع حقوق مالكيت ادبي و هنري و حقوق مرتبط، پيش‌نويس لايحه حمايت از داده و حريم خصوصي در فضاي مجازي را مي‌توان براي فضاي مجازي هم به كار برد. نتيجه اين‌كه با توجه به ويژگي‌هاي فضاي مجازي و توسعه روزافزون اين فضا، قانون‌گذار ايراني بايد در قوانين آتي توجه ويژه‌اي داشته باشد.

Development of digital tools and emergence of cyberspace have not a long history, but the growth of them is very significant and they, increasingly involve more and more people, institutions, and processes. In virtual space a huge volume of content is created daily and internet users can access these content thourgh different forms. One of the key challenges in such a space is to protect the copyright and prevent it from violation. Although the protection of this right in physical space is not very difficult and various rules and regulations guarantee this right, there are many challenges to the protection of copyright in cyberspace. However, the speed of the development and expansion of digital tools makes these challenges more complicated. In this situation, countries have either tried independently or through ratification of regional and international treaties to protect copyright on this new space. This study aims to investigate the global treaties as well as the law of the United States, Canada, and Iran to draw the key protections and challenges. In order to achieve this goal, legal documents related to this field are gathered and analyzed and while highlighting some key features of cyberspace in comparison to the physical space, the way in which the relevant provisions are maintained are explained.