طرح‌واره‌هاي تصوري «دنيا» در خطبه‌‌ها و حكمت‌هاي نهج‌البلاغه بر اساس الگوي طرح‌واره‌هاي ايوانز و گرين

در سه دهۀ اخير، رويكرد زبان‌شناسي شناختي (cognitive linguistics) به‌طور خاص مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفته‌ است. در اين رويكرد ساختارهاي اطلاعاتي ذهن، نقش اساسي در تعامل با جهان دارد و سازمان‌دهي،پردازش و انتقال اطلاعات توسط زبان صورت مي‌گيرد. از اين منظر، استعاره و تصاوير ذهني از مهم‌ترين مقوله‌هاي ساختاري زبان به شمار آمده‌اند. همچنين استعاره نه‌تنها ابزار زيبايي‌شناسي، بلكه ابزاري فرازباني شمرده شده كه نظام مفهومي انسان را شكل و به انديشه، رفتار و زبان او جهت مي‌دهد. ايوانز و گرين نيز طرح‌واره‌هاي تصوري را زيرمجموعه‌اي از »تجسم و ساختار مفهومي « معرفي كرده‌اند. در جستار حاضر، پس از تعريف استعاره و برشمردن تفاوت‌هاي دو نگاه سنّتي و نوين به اين مقوله، به تعريف طرح‌واره‌هاي تصوري پرداخته شد و طرح‌واره‌هاي تصوري دنيا در پيكرۀ خطبه‌ها و حكمت‌هاي نهج‌البلاغه در چهارچوب معناشناسي شناختي بر اساس مدل انتخابي »طرح‌واره‌هاي تصوري ايوانز و گرين « مورد بررسي قرار گرفت. نتيجه آنكه بر اساس انواع كلي طرح‌واره‌هاي ارائه‌شده در اين الگو، طرح‌واره‌‌هاي حركتي، ظرف‌بودگي، نيرو، اتحاد، فضا، تعادل، همساني و شيء(موجوديت) در بافت متني خطب و حِكَم نهج‌البلاغه وجود دارد. از اين ميان، بيشترين بسامد طرح‌واره‌ها، مربوط به طرح‌وارۀ حركتي است؛ همچنين بيشترين كاربست طرح‌واره‌ها، مربوط به دنياي مذموم بوده است.