تحليل مقوله بلا و درد و رنج در عرفان ابن‌عربي

مسئله بلايا و دردها و رنج‏هاي انسان در دنيا مورد توجه عارفان بوده و ديدگاه هاي مهم و بديعي از آنها در اين زمينه ارائه شده كه كمتر مورد بررسي قرار گرفته اند. ابن‎عربي به عنوان يكي از برجسته ترين و مؤثرترين عارفان مسلمان در اين زمينه بيانات و آراي گسترده اي دارد كه شايسته گزارش و بررسي است. وي هم در جهات نظري اين موضوع سخن گفته و هم در جهات عملي آن كه در اين نوشتار به جهات نظري و معرفتي آن مي پردازيم. مسئله مورد بحث در اين نوشتار اين است كه بلا و درد و رنج در دنيا، از منظر هستي شناختي، چگونه قابل تحليل است. در اين زمينه به سه محور در آثار ابن‎عربي بر مي خوريم: مفهوم شناسي، حقيقت بلا و درد و رنج، حكمت‏ها و اهداف حصول بلا و درد و رنج. در مفهوم شناسي، وي به دو مفهومِ «خير و شرّ» و «بلا» مي پردازد. در بحث حقيقت بلا وي دو نگاه وجودشناشناختي و خداشناختي (جهان شناختي) را مطرح كرده است كه درمجموع حقيقت بلا و شرّ، يا به جهتي عدمي در اعيان ثابته است، ارجاع مي‏شود يا به وجهي وجودي در اسماء الهي قهري و جلالي. در مورد نحوه سازگاري اين دو رأي مي‎توان هر دو ديدگاه را به نحو معقولي به ديگري برگرداند. حكمت‏ها و اهداف نهفته در حصول بلايا و دردها و رنج‎ها نيز از ديگرمحورهايي است كه ابن‎عربي در اين موضوع به آن پرداخته و در اين زمينه به دو مفهوم امتحان و گناهان اشاره كرده است.