تحليلي ژئومورفولوژيك از رخدادهاي گردوغبار داراي منشأ محلي(نمونه موردي: ساحل غربي مكران در استان هرمزگان)

ايران ازجمله كشورهايي است كه شاهد افزايش رخداد گردوغبار در سال‌هاي اخير است. عمده كانون هاي بحراني فرسايش بادي استان هرمزگان در جلگه هاي ساحلي شرقي آن ديده مي ‌شود. سواحل مكران، از جمله بيابان‌ هاي ساحلي است كه با داشتن ويژگي ‌هاي ژئومورفولوژيك خاص، همواره در معرض سايش باد قرار دارد. اين پژوهش با هدف مطالعه ارتباط گردوغبارهاي جلگه غربي مكران با ژئومورفولوژي جلگه صورت گرفته است. براي اين منظور از تصاوير ماهواره اي موديس، داده‌هاي مشاهده باد و نيز اطلاعات گرانولومتري رسوبات استفاده شد. همچنين نقشه‌هاي توپوگرافي و ژئومورفولوژي منطقه، ادوات آزمايشگاهي دانه‌سنجي، جي‌پي‌اِس[1] و نرم‌افزارهاي رايانه‌اي از قبيل اِنوي[2]، مورد استفاده قرار گرفتند. در اين مطالعه شاخص هاي قطري ذرات تعيين و سرعت آستانه فرسايش بادي و احتمال زماني رخداد فرسايش بادي در ماه‌هاي مختلف محاسبه شد. غلظت گردوغبار در روزهاي محتمل گردوغباري از طريق پردازش عمق نوري تصاوير ماهواره‌اي تِرا[3]، بررسي شد. براساس نتايج، آستانه فرسايش بادي عمده لندفرم‌هاي جلگه، 7.21 متر بر ثانيه است. احتمال وقوع فرسايش بادي در دو بخش جنوبي و غربي جلگه به ترتيب با 21.51 و 11.90 درصد در ماه مارس زياد است. با اين حال غلظت گرد و غبار در اين دو بخش متفاوت است. دو روند متفاوت شمالي جنوبي و غربي شرقي در كشيدگي جلگه و لندفرم‌هاي حساس به برداشت باد، به ترتيب در محدوده شرق تنگه هرمز و ساحل درياي عمان، وجود دارد. به نظر مي‌رسد باد قادر است بدون آن‌كه اشباع شود، حجم زيادي از ذرات معلق را با گذر از پهنه‌هاي حساس به برداشت، به طول زياد و عرض كم، در جلگه غربي جابه ‌جا نمايد؛ اين فرآيند در جلگه جنوبي كه فرم‌هاي حساس به برداشت، عرض كم و كشيدگي زيادي در جهت باد دارند صادق نيست. نتايج نشان مي دهد تفاوت مكاني غلظت گردوغبار منطقه، عمدتاً متأثر از نحوه آرايش لندفرم‌ها در مقابل باد غالب بوده و ميزان حساسيت آن‌ها به برداشت عامل تعيين‌كننده‌اي نيست.