بازنمايي تاريخ صدر اسلام در آثار و افكار شيخ محمد الغزالي مصري

The Representation of the Early History of Islam in the Works of Sheikh Mohammad al-Ghazali

تاريخ صدر اسلام به‌عنوان نقطه‌اي ايدئال و آرماني از تاريخ اسلام تا عصر حاضر دست‌مايۀ بسياري از متفكرين مسلمان براي تبيين وضع موجود خود و ارائۀ راهكار و چشم‌اندازي براي آينده بوده است. متفكرين مصري به‌ويژه در دوران معاصر با بروز زمينه‌هاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي جديد و ورود هماوردي قدرتمند به نام مدرنيته در پي خوانشي جديد از مقطع صدر اسلام براي رهنمون‌سازي جامعۀ مصر به سمت اعتلايي از جنس اسلامي برآمدند. در اين پژوهش سعي شده است تا با مطالعۀ موردي بر آثار شيخ محمد الغزالي، از متفكران اسلام‌گراي معاصر مصر، نوع و چگونگي بازنمايي وي از تاريخ صدر اسلام مورد بررسي قرار گيرد. اين پژوهش با تكيه و توجه به زمينه و زمانۀ پيدايش اين آثار به بررسي آنها پرداخته است. غزالي با گرايشي سلف‌گرا، تاريخ صدر اسلام را مبنايي براي بازگشت جامعۀ مسلمان مصر و نيز مسلمانان جهان اسلام به دورۀ درخشان گذشته مي‌داند. وي علاوه بر تاريخ اسلام از دو منبع مربوط به صدر اسلام يعني قرآن و سيرۀ پيامبر اسلام براي تبيين گذشته بهره برده است. اوضاع و زمانۀ حيات غزالي در مصر وي را به پرداختن به موضوعاتي از قبيل عدالت اجتماعي، مقابله همزمان با سرمايه‌داري، كمونيسم و سوسياليسم، استعمار سياسي و فرهنگي، امكان برقراري حكومت اسلامي، مسألۀ زنان، توجه به قرآن و مفاهيم آن، مسألۀ فلسطين و يهود با تكيه بر تاريخ صدر اسلام رهنمون ساخته است تا از اين طريق راه برون‌رفتي از وضعيت نابهنجار و عقب‌ماندۀ جامعۀ مصر بيابد.

Many Muslim scholars have used the Early history of Islam as an ideal example to explain their current situation and give a vision of the future and a prospect to solve the problems. Especially regarding the new social, political and economic circumstances in the last century and with the emergence of modernity, Egyptian scholars tried to provide a new representation of the early history of Islam in order to conduct society toward integrity in an Islamic manner. In this research, we try to study and put in context the works of Sheikh Mohammad al-Ghazali, one of the Egyptian contemporary Islamists, in order to scrutinize his representation of the early history of Islam. Ghazali with a Salafi attitude, introduces the early history of Islam to the Muslims’ Egyptian society and other nations, as the basis of returning to the golden ages of past. Besides the history of Islam he uses the Quran and Seerah to explain the past. The time and circumstances which Ghazali lived in made him confront capitalism, communism, and socialism and investigate social justice, political and cultural colonialism, the potential for establishing an Islamic government, women’s issue, the Quran and its concepts, the issue of Palestine, and Judaism in order to find a solution for the decline of the Egyptian society.