ضرورت اعتدال مدني در فلسفه سياسي اسلام

مساله اصلي پژوهش اين بود كه با توجه به مباني ديني و الهي فلسفه سياسي اسلامي و با اعتقاد به سرشت دوگانه مادي معنوي، حيواني انساني و شيطاني الهي انسان از يك‌سو و اعتقاد به جايگاه خليفه الهي انسان از سوي ديگر، چه نوع نظم و نظامي مي‌تواند ظرفيت‌ها و استعدادهاي كمالي انسان در ابعاد نظري و عملي را شكوفا نموده و دستيابي به آمال و آرزوها را امكان‌پذير سازد. نتايج پژوهش كه با روش تحليل مفاهيم و استدلال فلسفي انجام شد، نشان داد كه دستيابي به آمال و آرزوهاي شناخته شده در فلسفه سياسي اسلامي ضرورتا از طريق نظم و نظام سياسي مبتني بر اعتدال مدني امكان‌پذير مي‌باشد. در اين صورت فلسفه سياسي اسلامي نه غير واقع‌گرا و آرماني، بلكه واقع‌گرا بوده و حقيقت آن مبتني بر خردورزي از چگونگي ايجاد و استقرار نظم و ثباتي است كه از طريق شناخت حقيقت فضائل و رذائل و تدبير در نحوۀ استقرار فضائل و دوري و پيشگيري از رذائل(بي‌عدالتي، تجاوز به حقوق ديگران و...) مي‌باشد. همچنين خردورزي فلسفه سياسي قبل از آن كه از سنخ ماهيت‌شناسانه و تدبير و تجويز آرمان‌ها باشد، از نوع تدبير در پيشگيري و بسترسازي است.