تاريخ مفهوم علوم انساني اسلامي در ايران معاصر

هدف پژوهش حاضر مطالعه تاريخ مفهوم علوم انساني اسلامي در ايران معاصر بود. در اين راستا و با روش توصيفيتحليلي نشان داده شد كه «مفهوم علوم انساني اسلامي» توسط سيد جمال و با معكوس كردن تلاش نوگرايانه سر سيد احمدخان در خلال تماس جهان اسلام با غرب به ويژه در شبه قاره هند و در رابطه با مفاهيم «انحطاط» و «اصلاح» شكل گرفت. اين كار با تفكيك هوشمندانه سيدجمال بين مفاهيم «علم و تجدد» از سويي و از سوي ديگر، «دين و سنت» انجام شد. اين مفهوم با ورود ماركسيسم خودساخته اراني در مناقشه بين سنت روحانيت و سنت چپ ماركسيستي مورد توجه و مناقشه و تأكيد قرار گرفت. با پيش فرض مادر علوم بودن فلسفه از طرف هر دو سنت فكري، فلسفه‌هاي موجود از سوي سنت روحانيت به صورت كلي به دو نوع الحادي و الهي تقسيم و لذا مفهوم علوم انساني اسلامي ايجاد شده در متون سيدجمال بار ديگر و در مواجه با ماركسيسم، جاني دوباره يافت. اين مناقشه كه در اصل سياسي بود، پس از انقلاب يكي از مفاهيم سياسي اصلي در حوزه علمي مورد توجه قرار گرفت و با مفهوم «انقلاب فرهنگي» وارد مرحله‌اي جديد گرديد. اين مفهوم در زمينه سياسي و اجتماعي پس از انقلاب در عصر جمهوري اسلامي با مفاهيم ديگري چون «توليد علم»، «نظريه‌پردازي» در حوزه علوم انساني و «ايجاد و احياي علوم و تمدن اسلامي» و در نهايت مفهوم «توسعه و پيشرفت» و «ورود به عصر جديد با حفظ هويت اسلامي»، گره خورده و محل مناقشه و بحث قرار گرفت كه هنوز ادامه دارد.