مناسبات دين و سياست در انديشه فقهاي عصر قاجار

هدف پژوهش حاضر بررسي مناسبات دين و سياست در انديشه فقهاي عصر قاجار است. در اين راستا، با استفاده از روش هرمنوتيك روشي اسكينر، با تحليل پيوند دين و سياست در ميان فقهاي عصر قاجاريه و بيان ضرورت رياست و حكومت بر مبناي فقهاي شيعه در اين عصر، مناسبات فقهاي عصر قاجار و سلاطين بررسي شد. همچنين جنبه‌هايي از تأملات فقه سياسي در عصر قاجاريه كه بر پايه آن مهمترين تحولات اين عصر ازجمله مشروطه رقم خورد نيز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه قدرت علماي شيعه و نقش مردمي آنان سبب مي‌شد كه حكومت‌هاي جور به حمايت آنان نيازمند باشند. فقها نيز از مشروعيت و اقتدار ديني و محبوبيت مردمي خود بهره مي‌گرفتند و با برقراري ارتباط با سلاطين در جهت رفاه و آسايش شيعيان گام برمي‌داشتند. سلطنت قاجار به جهت عدم پشتوانه مذهبي و عدم محبوبيت مردمي، نيازمند حمايت فقهاي شيعه بودند و فقها نيز با توجه به وضع موجود و بحران‌هاي زمانه خود با حمايت از قاجار بر حقوق عامه مردم و توجه به نيازهاي آنان به حكومت‌گران تأكيد مي‌كردند. حكومت مشروطه كه با ناكاهي‌هاي فراوان در جامعه ايران حضور يافت، اين واقعيت را براي فقهاي شيعه به همراه داشت كه نظم مردمي حاصل انديشه‌هاي غربي در جامعه مذهبي ايران جايگاهي ندارد و تنها راه رهايي از ظلم، تشكيل حكومت اسلامي و اجراي احكام اسلامي است.