بازپژوهي معيارها و فوايد تقسيم توحيد به نظري و عملي،با تأكيد بر كلام اماميه

برخي از انديشوران معاصر اماميه در آثار كلامي خود مراتب توحيد را به دو قسم «نظري» و «عملي» تقسيم كرده‌، تعريف‌ها و شاخص‌هايي را در تبيين اين تقسيم‌بندي مطرح كرده‌اند. بررسي اين آثار نشان مي‌دهد كه مفاد تعريف و ضوابط تقسيم، اشكال‌هايي دارد كه رفع آنها به واكاوي دقيق‌تري نيازمند است. همچنين عدم كاربست اين تقسيم در برخي ديگر از آثار، مي‌طلبد كه فوايد آن بررسي مجدّد شود. در نتيجۀ اين تحقيق كتابخانه‌اي ـ تحليلي مشخص گرديد كه الف) توحيد نظري تنها در حوزه بينش مطرح است، ولي توحيد عملي در ساحت‌هاي كشش، منش و كنش وجود دارد؛ ب) مبتكر اين تقسيم در كلام اماميه، شهيد مطهري است و پيش از ايشان تقسيم مزبور به‌كار نرفته است؛ ج) اگرچه مي‌توان دربارۀ اِعراض اغلب متكلمان اماميه از تقسيم توحيد به نظري و عملي توجيه‌هايي ارائه كرد، اين تقسيم فوايدي نيز دارد كه در مجموع مفيد‌بودن آن را اثبات مي‌كند.