اگزيستانسياليسم و پژوهش هاي ادبي معاصر نگاهي انتقادي و آسيب‌شناسانه به پژوهش‌هاي اگزيستانسياليسم‌محور در ايران

آشنايي ايرانيان با اگزيستانسياليسم كه يكي از مهمترين نحله هاي فلسفي معاصر است به سال هاي آغازين قرن حاضر باز مي گردد. اين نحله فلسفي نيز مانند بسياري ديگر از ايديولوژي هاي معاصر مورد توجه پژوهشگران معاصر قرار گرفت و الهام بخش آن ها براي انجام پژوهش شد. توجه پژوهشگران ايراني به اين جريان فلسفي سه شكل عمده داشت: الف) برخي از پژوهشگران آثار ادبي فارسي را با آثاري چون تهوع و افسانه سيزيف تطبيق دادند ب) برخي ديگر براي يافتن مولفه هاي اگزيستانسياليسم به بررسي و حلاجي متون فارسي پرداختند و در نهايت پ) برخي ديگر نيز مدعي خوانش/قرايت اگزيستانسياليستي آثار فارسي شدند. با اين حال و علي رغم محاسن اين پژوهش ها، يك ضعف عمده دارند: تقليل گرايي مولفه هاي اگزيستانسياليسم. در پژوهش هاي انجام شده توسط پژوهشگران ايراني يا اگزيستانسياليسم و مولفه هاي آن چون آزادي، دلهره، انتخاب و... تقليل داده مي شوند و يا اينكه آثار ادبي به گونه اي(تقليل گرايانه) خوانده مي شوند كه با مولفه هاي اگزيستانسياليستي سازگار شوند. به عنوان مثال پژوهشگران ايراني با ناديده گرفتن بافتي كه آثار ادبي در آن نوشته شده اند، دلهره موجود در شعر نيما كه معلول فضاي استبدادي ايران عصر پهلوي است را از جنس دلهره اگزيستانسياليستي كه در بافتي دموكراتيك شكل گرفته است دانسته اند و يا اينكه شعر مولانا (از كجا آمده ام آمدنم بهر چه بود/ به كجا مي روم آخر ننمايي وطنم) را بدون توجه به بافت عرفاني آن، شعري كه وانهادگي اگزيستانسياليستي در آن ديده مي شود، خوانده اند.