تمدن جيرفت (بر اساس متون ميخي بين النهريني و كشفيات باستان شناختي در محوطه هاي باستاني ورامين و كنارصندل جيرفت)

Jiroft Civilization: Based on the Cuneiform Texts and Archaeological Evidences from Varamin and Konar Sandal

تمدن تازه كشف شده جيرفت واقع در حوزه فرهنگي هليل رود، نشان از جايگاه ارزشمند تاريخي اين بخش از فلات ايران در دوران آغاز تاريخي دارد. گل نوشته هاي به زبان ميخي به دست آمده از جنوب بين النهرين (عراق امروزي)، از مكان هاي متعددي مربوط به هزاره سوم و دوم پيش از ميلاد نام مي برند كه برخي از آنها در ايران جايابي شده اند. جاي نام[1] «مارهاشي» يك از اين مكان هاست كه هنوز بر سر محل امروزي آن نظرات فراواني ارايه شده است. امروزه بيشتر پژوهشگران بر اين باورند كه جاي نام مارهاشي در حوزه تمدني هليل رود قرار داشته است. براساس گاه نگاري متون سومري، در زمان پادشاهان اكد و سلسله سوم اور (سومر جديد) ارتباط تنگاتنگي ميان اين منطقه از ايران و جنوب بين النهرين وجود داشته است. در اين مقاله به بررسي روابط تمدن جيرفت و بين النهرين پرداخته شده و ضمن بررسي محل جاي نام مارهاشي و تطبيق آن با تمدن جيرفت، براساس پژوهش هاي جديد باستان شناسي صورت گرفته در جيرفت (محوطه هاي باستاني كنارصندل و ورامين)، به ريشه و وضعيت فرهنگي جنوب كرمان پيش از زمان ظهور نام مارهاشي در متون بين النهريني نيز پرداخته شده است. اين پژوهش نشان داد كه پيش از ظهور نام مارهاشي در متون بين النهرين در قرن 23 پيش از ميلاد، به مدت دست كم يك هزاره ارتباط تنگاتنگي ميان دو منطقه جنوب كرمان و جنوب بين النهرين وجود داشته است كه در متون بين النهرين بدان اشاره نشده و تنها مدارك باستان شناسي گواه اين مدعاست.

Recent archaeological discoveries in the Halilrud valley (Kerman province, Iran), especially at the Site of Varamin and Konar Sandal of Jiroft, brought to light a hitherto unknown culture, the so-called “Jiroft civilization,” which generally dates back to the third millennium BC. Jiroft became famous between 2002/2003 when thousands of confiscated burial goods, especially elaborated carved chlorite vessels, from a dozen looted necropolises of Halil Rud impacted the media. Consequently, many scholars paid attention to Jiroft; some stated that Jiroft could be the “the lost civilization” between Mesopotamia and Indus valley. Some referred to it as the core of the production and probability distribution of the already known chlorite artifacts, the so-called “intercultural style.” Moreover, some pinpointed the toponym of MarhaŠi to Jiroft. In this paper, we will attempt to examine the Jiroft or Marhashi Civilization from a historical perspective based on the Mesopotamian cuneiform texts and the archaeological evidence. Importantly, our research indicated that Jiroft and Southern Mesopotamia were closely linked before the first appearance of Marhashi in the cuneiform texts (during the time of the Akkadian Sargon).