عنوان مقاله :
فتوت، چهره اجتماعي تصوف در آذربايجان (از قرن پنجم تا پايان قرن هفتم ق)
عنوان به زبان ديگر :
Fotowat, the Social Face of Sufism in Azerbaijan (From the Fifth Century (AH) until the End of the Seventh Century (AH))
پديد آورندگان :
قربان نژاد، پريسا دانشگاه الزاهراء تهران , بيات، مسعود دانشگاه زنجان
كليدواژه :
آذربايجان , مغول , تصوف , فتوت , بابا , اخيان
چكيده فارسي :
سرزمين آذربايجان با جغرافيا و تاريخ خاص خود، سال‌هاي متمادي مركز فرهنگي ايران بود. قبل از اسلام در اين سرزمين، زمينۀ فكري رازورزانه‌اي وجود داشت كه آثار و بقاياي آن در دورۀ اسلامي به‌صورت عرفان و تصوف ظهور نمود و تا دورۀ ايلخاني تداوم يافت و بيشتر شد. اين‌كه بنا به شرايط سياسي و اجتماعي آذربايجان از قرن پنچم تا هفتم ق كدام گرايش از تصوف، نمود بيشتري در اين منطقه داشته، موضوعي قابل‌بررسي است. يافته‌ها حاكي از مستعجل بودنِ دولت‌هاي حاكم، آشفتگي سياسي، عدم سامان‌دهي اوضاع از سوي عمال ديواني و ظلم سرداران مغول در دورۀ موردپژوهش است كه حاصل آن شكل‌گيري حركت‌هاي مردمي و تصوّف متّصف به فتوّت جهت مقابله با بحران‌هاي سياسي و اجتماعي مذكور در قالب گروه‌هاي اخيان و باباها بوده است. بر اين اساس در نيمۀ دوّم قرن هفتم ق، تنۀ اصلي تصوّف آذربايجان را تصوفي شريعت‌محور و ظلم‌ستيز شكل داد كه در درون خود به نوعي سهرورديه و كبرويه را تبليغ مي‌‌نمود و اين ويژگي، در تصوّف هيچ‌يك از سرزمين‌هاي ايران ديده نمي‌‌شد. مقالۀ حاضر به روش توصيفي‌تحليلي، مصاديق جريان فتوت را در آذربايجان تا پايان قرن هفتم ق واكاوي خواهد نمود.
چكيده لاتين :
The land of Azerbaijan, with its unique geography and history, has
been the cultural center of Iran for many years. Before Islam, there was a
mysterious intellectual background in this land; the effects and remnants
of which appeared in the Islamic period in the form of mysticism and
Sufism and continued until the Ilkhanid period and even increased. This
study deems worthwhile due to the political and social conditions of
Azerbaijan from the fifth to the seventh centuries (AH), in which the
tendency towards Sufism was more prominent. As the findings revealed,
the short period of the government, the political turmoil, lack of
organizing the affairs by the court officials and the oppression of the
Mongol rulers in this period resulted in the formation of popular
movements and Sufism, characterized by fotowat (generosity), to
confront with the political and social crises. They were organized in
Akhian and Baba groups. In the second half of the seventh century (AH),
the main body of Sufism in Azerbaijan was sharia-based and antioppression
Sufism, which propagated Suhrawardiyya and Kabruyeh
within itself and this feature was not seen in the Sufism of any other
regions of Iran. The present article implemented a descriptive-analytical
method to analyze the examples of the Fotowat movement in Azerbaijan
until the end of the seventh century (AH).
عنوان نشريه :
تاريخ نامه ايران بعد از اسلام
