فراتحليل عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي در ايران و جهان

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسايي مؤلفه‌هاي مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي و سنجش اندازه اثر آن‌ها از مقالات داخلي و خارجي اين حوزه است. علاوه بر اين، متغيرهاي تعديلگر مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي شناسايي و اندازه اثر آن‌ها نيز محاسبه شده‌اند. روش: روش پژوهش حاضر فراتحليل است. جامعۀ پژوهش كليۀ پژوهش‌هاي انجام‌شده در پايگاه داخلي استنادي علوم جهان اسلام (ISC) و براي پژوهش‌‌هاي بين‌‌المللي پايگاه پروكوئست (ProQuest) بود. با توجه به معيارهاي ورود به پژوهش تعداد 89 پژوهش انتخاب شدند كه از ميان آن‌ها براي محاسبه اندازه اثر، 19 پژوهش داراي متغير وابستۀ رفتار اطلاع‌يابي و متغيرهاي مستقل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي بودند كه وارد فراتحليل شدند. پژوهش‌ها به‌روش پيمايشي و با به‌كارگيري ابزار پرسش‌نامه در جوامع متفاوت و برحسب سنجه‌هاي پايا به انجام رسيده‌اند. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار جامع فراتحليل نسخۀ 2 (CMA2) مورد تحليل قرار گرفتند. يافته‌ها: تعداد 16 متغير و عامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي در چهار زيرگروه اصلي دانشجويان، اعضاي هيئت‌علمي، كادر درمان و شهروندان در پژوهش‌هاي اين حوزه شناسايي شدند. نتايج كلي فراتحليل نشان داد كه اندازه اثر يا ضريب تأثير مؤلفه‌ها و عوامل موثر بر رفتار اطلاع‌يابي 0.589 است كه برحسب نظام تفسيري كوهن، در حد زياد ارزيابي مي‌شود. همچنين، ميزان اندازه اثر متغيرها و عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي بر اساس دو متغير گروه نمونه (دانشجويان، اعضاي هيئت‌علمي، كادر درمان و شهروندان) و ميدان مطالعه (پژوهش‌هاي داخلي و خارجي) متفاوت است و اين دو متغير، متغيرهاي تعديلگر عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي هستند. اصالت/ارزش: با توجه به اينكه مطالعات زيادي در خصوص عوامل مؤثر بر رفتار اطلاع‌يابي انجام شده است، جاي پژوهشي كه به‌صورت فراتحليل به نتايج آن‌ها بپردازد خالي بود. در پژوهش حاضر تلاش شده است اين خلأ پر شود. يافته‌هاي اين پژوهش در كل نشان داد مؤلفه‌هايي وجود دارند كه رفتار اطلاع‌يابي را تحت‌تأثير قرار مي‌دهند و اثرات اين مؤلفه‌ها با توجه به گروه‌هاي مختلف جامعه و بافت محلي متفاوت است.