دستوري‌شدگي صورت‌هاي زباني مشتق از «گفتن»

در فارسي امروز، صورت‌هاي مختلف فعل «گفتن» به ابزاري دستوري براي دلالت بر مفاهيم وجهي بدل شده‌اند. برخي از اين صورت‌ها مانند «گو»، «گويي»، «گفتي»، «گوييا»، و «گويا»، در تحولات تاريخي زبان فارسي به‌عنوان قيد به‌كار رفته‌اند و از آن ميان، «گويي» و «گويا» هنوز رايج‌اند. در فارسي امروز، برخي صورت‌هاي فعل «گفتن»، مانند «بگو»، «نگو»، «بگويي» و مانند آن، در برخي بافت‌ها، كاركرد وجهي برعهده دارند. در اين مقاله، به ويژگي‌هاي معنايي فعل «گفتن» از دورۀ باستان تا امروز پرداخته شده و سپس، روند تحولات برخي صورت‌هاي زباني مشتق از آن، كه طي فرآيند دستوري‌شدگي به قيد بدل شده‌اند، بررسي شده است. «گويي» در تشبيه و تمثيل، براي دلالت بر فرضي و غيرواقعي‌بودن گزاره و «گويا» براي بيان شك و ترديد در متون ادب فارسي به‌كار رفته‌اند و امروز نيز رايج‌اند. گذشته‌ازاين، برخي صورت‌ها و صيغه‌هاي اين فعل در مرحلۀ مياني دستوري‌شدگي قرار دارند. اين صورت‌ها بازنمايي مفاهيم وجهي استنباط، حدس، گمان، فرض، و تصور را برعهده دارند و برخي از آنها به‌تدريج مقولۀ فعل را از دست مي‌دهند و در جايگاه قيد براي بازنمايي مفاهيم وجهي به‌كار مي‌روند.