بررسي ارتباط تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت و اضافه وزن باقي‌مانده پس از زايمان در ايران بر اساس مدل سازمان جهاني بهداشت: يك مطالعه مروري سيستماتيك

مقدمه: اضافه وزن باقي‌مانده پس از زايمان، نقش مهمي در چاقي، بيماري‌هاي مزمن و پيامدهاي ناگوار مادري، جنيني و نوزادي دارد. امروزه، عوامل اجتماعي از علل پايه‌گذار سلامتي و بيماري محسوب مي‌شوند. مرور سيستماتيك حاضر، با هدف بررسي ارتباط تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت و اضافه وزن باقي‌مانده پس از زايمان در مطالعات ايراني انجام شد. روش‌كار: در اين مطالعه مروري مقالات فارسي و انگليسي از نوع مشاهده‌اي (كوهورت، مورد شاهدي، مقطعي) در پايگاه‌هاي Irandoc، Magiran، SID، Web of Science، Embase، Scopus‌‌، Google Scholar ‌و PubMed با تركيبات مختلف كلمات كليدي مرتبط با تعيين كننده‌هاي اجتماعي سلامت (Social determinants of health) و اضافه وزن باقي‌مانده پس از زايمان (postpartum weight retention) به‌دست آمده از MESH در سال‌هاي 2019-2000 جستجو شدند. انتخاب مقالات بر اساس معيارهاي ورود و خروج و ارزيابي كيفيت مقالات با مقياس نيوكاسل اوتاوا انجام شد. يافته‌ها: از 485 مقاله بررسي شده، 8 مقاله مناسب بود. بر اساس مدل WHO، تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي سلامت در دو گروه ساختاري و بينابيني قرار گرفت. تعيين‌كننده‌هاي ساختاري شامل تحصيلات، شغل، درآمد و محل سكونت و تعيين‌كننده‌هاي بينابيني بر اساس مدل مذكور، در سه حيطه عوامل رفتاري، عوامل بيولوژيكي و عوامل رواني اجتماعي قرار گرفت. بر اساس نتايج مطالعات مرور شده، تحصيلات مادر، ورزش، وضعيت عملكردي پس از زايمان، شيردهي انحصاري، تغذيه با شير خشك، وزن پيش از بارداري، وزن‌گيري بارداري، پاريتي، نحوه زايمان، سن، افسردگي و اضطراب، ارتباط آماري معني‌داري با اضافه وزن باقي‌مانده پس از زايمان نشان دادند. نتيجه‌گيري: نتايج مرور سيستماتيك حاضر بيانگر تأثير تعيين‌كننده‌هاي اجتماعي ساختاري و بينابيني سلامت از جمله تحصيلات زنان و عواملي در حيطه‌هاي رفتاري، بيولوژيكي و رواني اجتماعي بر باقي‌ماندن اضافه وزن پس از زايمان بود. اين امر مؤيد نياز به توجه بيشتر مسئولان و پرسنل بهداشتي به اين عوامل تأثير‌گذار در كنار ساير عوامل پزشكي مي‌باشد تا بتوان به پيشگيري يا كاهش ميزان اين معضل و عوارض ناشي از آن كمك نمود.