بررسي و تحليل ديدگاه ملاصدرا در مسأله «ارتباط وجود صمدي خداوند و وجود ممكنات»

خداوند خود را در قرآن با نام «صمد» خوانده است. از طرف ديگر، ممكنات نيز با صفت كثرتشان مشهود حس و عقل ما هستند. ربط وجود صمدي خداوند ـ كه جايي براي غير باقي نمي‌گذارد ـ و وجود ممكنات متكثر، يكي از مسائل اهل انديشه الهي بوده است. نظرات مختلفي مانند وحدت شخصي وجود، تشكيك در وجود و تباين وجود خدا و ممكنات در اين باب ارائه شده است. يكي از نظرات، نظريه وحدت شخصي وجود است كه عرفا به آن معتقدند و ملاصدرا با اثبات عقلي آن، مدعي تكميل فلسفه و تتميم حكمت مي‌باشد. بيان ملاصدرا مسائلي را به ذهن متبادر مي‌سازد كه سازگاري يا عدم سازگاري وحدت شخصي با مباني حكمت متعاليه، يكساني وحدت تشكيكي وجود با وحدت شخصي ملاصدرا يا مدعاي عرفا و ميزان وثاقت ادله عقلي وحدت شخصي وجود از جمله آنهاست. با بررسي اين مسائل در حكمت متعاليه، راهي جز اذعان به وحدت شخصي وجود با همان تبيين عرفا نزد ملاصدرا باقي نمي‌ماند.