بررسي و ارزيابي تلقي مشروعيت انتخابي از آيات شوري

نظريه انتخاب مردمي، يكي از نظريات مطرح در حوزه مشروعيت سياسي است. اين نظريه با وجود آن‌كه خاست‌گاه غربي و سُني دارد، مورد توجه برخي انديشمندان و نويسندگان شيعي در سده اخير واقع شده است. اين عده معتقدند: براي عصر غيبت نميتوان مشروعيت مردمي را به صورت كلي طرد كرد، بلكه رأي و خواست مردم ـ حداقل ـ بخشي از مشروعيت را دارد. از جمله مهم‌ترين مستندات طرف‌داران نظريه انتخاب مردمي، آيات سي و هشتم از سوره شوري و صد و پنجاه و نهم از سوره آل عمران مي‌باشد. تأكيد بر عنصر مشورت در اين آيات و تعميم متعلق آن به تعيين حاكم، موجب تلقي مشروعيتبخشي رأي مردم از سوي طرف‌داران نظريه انتخاب مردمي شده است. پژوهش حاضر، گستره دلالي آيات شوري را مورد پرسش قرار داده؛ با روي‌كردي فقهي ـ اجتهادي قرائت مذكور از اين آيات را بررسي مي‌نمايد. بر اين اساس، ضمن تبيين ضعف استدلال طرف‌داران مشروعيت مردمي، نشان مي‌دهد كه آيات مذكور ناظر به حوزه مشروعيت در عصر غيبت و حضور نيست؛ مستفاد از آيه سي و هشتم شوري، استحباب مشورت در امور روزمره است و آيه صد و پنجاه و نهم سورۀ آل عمران، صرفاً بر وجوبِ مطلقِ مشورت‌خواهي ولي‌ امر با ساير افراد جامعه اسلامي در حوزه اجرائيات حكومتي ـ و نه اصل حكومت و تعيين حاكم ـ ، دلالت مي‌كند.