تجزيه و تحليل رفتار فصلي رخدادهاي سيل و تغييرات زماني آن در آبخيزهاي هيركاني (مطالعه نمونه: آبخيز‌هاي حوضه رودخانه گرگانرود)

شناسايي رفتار فصلي وقوع سيل و تغييرات آن در طي زمان در حوزه‌هاي آبخيز، امكان ادارك بهتر فرآيند‌هاي وقوع سيل، طرح‌ريزي بهتر پروژه‌هاي آبي و مديريت بهتر ريسك سيل را فراهم مي‌كند. آمار جهتي يك مبناي مفيد براي تعيين معيار‌هاي تشابه زمان وقوع سيل است و براي تحليل فصلي بودن زمان وقوع سيل‌ها كاربرد دارد. روش مذكور در مجموعه‌اي از 20 ايستگاه هيدرومتري در حوضه رودخانه گرگانرود واقع در شمال كشور داراي پايه‌ زماني مشترك 48 ساله، براي تعيين فصلي بودن رويداد‌هاي سيل و بررسي تغييرات آن‌ها مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور دو شاخص MDF و r ̅ كه به ترتيب بيانگر ميانگين زمان وقوع سيل و يكنواختي تاريخ وقوع آن‌ها (درجه‌ي فصلي بودن سيل) است، براي بررسي ويژگي‌ها محاسبه شد. همچنين، به منظور بررسي تغييرات طولاني‌مدت از نظر روز وقوع سيل در طي زمان، كل دوره آماري مشترك داده‌هاي حداكثر لحظه‌اي به سه دوره‌ي 16 ساله تقسيم شد كه به صورت گذشته‌ي دور، گذشته‌ي نزديك و حال مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تحقيق نشان داد كه ميانگين زمان وقوع عمده سيل‌ها در حوضه رودخانه گرگانرود در دو فصل بهار و تابستان است و حدود 75% ايستگاه‌هاي هيدرومتري حوضه ، داراي 0.3≤r ̅≤0.7 مي‌باشند كه نشان‌دهنده‌ي شرايط بينابين است و در واقع نشان مي‌دهد زمان وقوع رويداد‌ها به طور متوسط در يك، دو يا سه فصل پراكنده شده‌اند. بررسي تغييرات فصلي سيل در بلند‌مدت نشان مي‌دهد كه ميانگين زمان رويداد سيل در حوضه رودخانه گرگانرود از گذشته تاكنون تغيير معني‌داري نكرده و فقط درجه فصلي آن دچار تغيير شده است به‌نحوي‌كه درجه فصلي بودن سيل از گذشته تاكنون در حال كاهش است. وجود تركيبي از فرايندهاي مختلف توليد سيل از قبيل ذوب برف و بارندگي‌هاي تابستان يا پاييز، تأثير توأم موقعيت جغرافيايي و اندازه حوزه‌‌هاي آبخيز مي‌تواند دليل كاهش درجه فصلي سيل در اين حوضه باشد. شناسايي رفتار فصلي وقوع سيل و تغييرات آن در طي زمان در حوزه هاي آبخيز، امكان ادارك بهتر فرآيند هاي وقوع سيل، طرح ريزي بهتر پروژه هاي آبي و مديريت بهتر ريسك سيل را فراهم مي كند. آمار جهتي يك مبناي مفيد براي تعيين معيار هاي تشابه زمان وقوع سيل است و براي تحليل فصلي بودن زمان وقوع سيل ها كاربرد دارد. روش مذكور در مجموعه اي از 20 ايستگاه هيدرومتري در حوضه رودخانه گرگانرود واقع در شمال كشور داراي پايه زماني مشترك 48 ساله، براي تعيين فصلي بودن رويداد هاي سيل و بررسي تغييرات آن ها مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور دو شاخص MDF و  كه به ترتيب بيانگر ميانگين زمان وقوع سيل و يكنواختي تاريخ وقوع آن ها (درجه ي فصلي بودن سيل) است، براي بررسي ويژگي ها محاسبه شد. همچنين، به منظور بررسي تغييرات طولاني‌مدت از نظر روز وقوع سيل در طي زمان، كل دوره آماري مشترك داده هاي حداكثر لحظه اي به سه دوره ي 16 ساله تقسيم شد كه به صورت گذشته ي دور، گذشته ي نزديك و حال مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تحقيق نشان داد كه ميانگين زمان وقوع عمده سيل ها در حوضه رودخانه گرگانرود در دو فصل بهار و تابستان است و حدود 75% ايستگاه هاي هيدرومتري حوضه ، داراي  مي باشند كه نشان دهنده ي شرايط بينابين است و در واقع نشان مي دهد زمان وقوع رويداد ها به طور متوسط در يك، دو يا سه فصل پراكنده شده اند. بررسي تغييرات فصلي سيل در بلند مدت نشان مي‌دهد كه ميانگين زمان رويداد سيل در حوضه رودخانه گرگانرود از گذشته تاكنون تغيير معني‌داري نكرده و فقط درجه فصلي آن دچار تغيير شده است به‌نحوي‌كه درجه فصلي بودن سيل از گذشته تاكنون در حال كاهش است.وجود تركيبي از فرايندهاي مختلف توليد سيل از قبيل ذوب برف و بارندگي هاي تابستان يا پاييز، تأثير توأم موقعيت جغرافيايي و اندازه حوزه‌ هاي آبخيز مي تواند دليل كاهش درجه فصلي سيل در اين حوضه باشد.