دولت توسعه گرا و چالش هاي توسعه اقتصادي در ايران (1357-1398)

Developmental State and the Challenges of Economic Development in Iran (1979-2020

نوشتار حاضر وضعيت دولت توسعه گرا در ايران و نقش آن را در پيشبرد توسعه اقتصادي مورد مطالعه قرار مي دهد. پرسش اساسي پژوهش حاضر آن است كه چرا در ايران پس از انقلاب «دولت توسعه گرا»ي كارآمدي نتوانسته شكل بگيرد تا توسعه اقتصادي كشور را با موفقيت به پيش برد؟ براي پاسخ دادن به پرسش تحقيق، دستگاه نظري آدريان لفت ويچ در خصوص دولت توسعه گرا مبناي مطالعه قرار گرفت و از نظريه داگلاس نورث و همكاران در خصوص انواع نظم هاي اجتماعي نيز استفاده شد. پژوهش حاضر بر اساس روش تفسير تاريخي و تكنيك تحليل روايتي انجام پذيرفته است. واحد تحليل پژوهش حاضر «دولت ملي» است و رويدادها و شرايط داخلي، منطقه اي و بين المللي در نسبت با آن انتخاب و بر اساس تسلسل زماني به عنوان بستر پيشبرد توسعه اقتصادي مورد تحليل قرار مي گيرند. بر اساس نتايج تحقيق، ضعف هاي ساختاري و نهادي دولت در كنار شرايط و تحولات منطقه اي و بين المللي موجب مي شود با وجود كارآمدي دولت در دوره هاشمي و اوايل دوره خاتمي، كشور وارد تنش هاي داخلي و خارجي شود و در نهايت گفتمان «امنيت» جايگزين گفتمان «توسعه» شود. در چنين شرايطي اولويت هاي كشور و سازماندهي نهادي آن ديگر توسعه اي نبوده و روند توسعه اقتصادي كشور دچار وقفه و حتي عقبگرد مي شود.

This paper studies the situation of the developmental state in Iran and its role in promoting economic development. The main question of the present study is why in the post-revolutionary Iran, the "developmental state" did not function efficiently and could not successfully promote the economic development of the country. To answer the research question, Adrian Leftwich's theory of developmental state was used as the conceptual framework of the present study. Douglass C. North et al.’s theory of social orders was also applied. The present study is based on historical research method and narrative analysis technique. In the present study, the "national state" is the unit of analysis. Domestic, regional and international events and conditions are selected as the context of economic development in relation to the national state and are analyzed on a time-lapse basis. According to the findings, the structural and institutional weaknesses of the state along with regional and international developments have led the country to internal and external tensions. Thus, despite the effectiveness of the state in Hashemi Rafsanjani and early Khatami period, the country enters internal and external tensions and eventually the “security” discourse replaces the “development” discourse. Under such circumstances, the country's priorities and institutional arrangements would no longer be “developmentally-driven”, and the process of economic development of the country would be interrupted and even set back.