همنشيني الگوي آموزش فرانسوي و ايدهٔ وحدت ملّي در آموزش نوين ايران: از مشروطه تا شهريور1320

Companionship of the French education model and the idea of national unity in modern Iranian education: From Constitutionalism to September 1941

اينكه چرا و چگونه نظام آموزشي نوين ايران، كه هم‌زمان با افتتاح دارالفنون در سال 1230 شمسي آغاز شد، به‌تدريج تحت نفوذ نظام آموزشي فرانسه قرار گرفت اما در اواخر قاجار و در تمام دوره پهلوي اول به دامن ملّي‌گرايي غلطيد، و اينكه اين دو زمينهٔ صوري و محتوايي از چه زماني و با چه كيفيتي نظام آموزشي نوين ايران را درگير كرد، موضوعي است كه اين نوشتار تلاش دارد بر پايه گزارش‌هاي تاريخي و اسناد و تحليل‌هاي ارائه‌شده زمينه‌هاي چنين پيوندي را نشان دهد. براي پاسخ به پرسش‌هاي فوق لازم است بدانيم كدام يك از ويژگي‌هاي نظام آموزشي فرانسه با تمايلات ميهن‌پرستانهٔ ايراني‌ها در انتهاي قرن نوزدهم و ابتداي قرن بيستم، كه بي‌تأثير از تحوّلات اروپا و غرب آسيا نبود، همراه شد. اين مقاله نشان خواهد داد اقتضائات داخلي ايران، از جمله تثبيت امنيت داخلي و مرزي، تحوّلات فرهنگي و اقتصادي و ضرورت‌هاي پزشكي در كنار زمينه‌هاي تاريخي التفات ايرانيان به فرانسه و انقلاب خوشنام آن، در دوره احمدشاهي كه دوره تثبيت مشروطه نيز خوانده شده است، به‌روي‌كار آوردن نظامي سياسي‌ـ‌فرهنگي‌ـ‌اقتصادي‌ منجر شد كه در آن، حكومت مركزي مي‌بايست از طريق اتخاذ يكسان‌سازي فرهنگي ذيل ايدهٔ وحدت ملّي و طرح مدرنيته ايراني، به مدد دو ابزار آموزش نوين و ديوان‌سالاري، تمامي آمال و آرزوهاي مشروطه‌خواهان را محقق سازد.

The issue as why and how the modern educational system of Iran that simultaneously kicked off with the establishment of Dār-al-Funun (the Academy of Arts ) in 1941 could gradually come under the dominance of the French educational system but fell into the domain of nationalism in the late Qajar period and throughout the first Pahlavi era, and that, when and to what extent these two formal and content areas could involve the modern educational system of Iran is the subject the author intends to show their connection through historical sources as well as documents and analyses in this domain. To respond to the aforementioned questions, it is essential to know which of the characteristics of the French educational system was associated with patriotic tendencies of Iranians in the late 19th and early 20th centuries, which, too, were not unaffected by transformations in Europe and West Asia. This article will show Iran’s internal requirements, including domestic and border security, cultural and economic transformation as well as medical necessities, along with the historical context of Iranians' attention towards France and its well-known revolution, during Ahmad Shah Qajar, a period also known for the constitutional consolidation. To bring into account the political, cultural, and economic system led to the fact that the central government should realize the aspiration of constitutionalists by adopting cultural unification under the idea of ​​national unity and the plan of modernity, with the help of two tools i.e. modern education and bureaucracy.