نقشه يابي QTL‌هاي كنترل‌كننده خصوصيات بيومكانيكي مقاومت به ورس در گندم نان

هدف: ورس يا خوابيدگي ساقه به‌عنوان يك عامل محدودكننده توليد در غلات مطرح است. بررسي كمي صفت‌هاي بيومكانيكي مانند مقاومت برشي ويژه، مساحت مقطع عرضي، گشتاور اينرسي، انرژي خمشي ويژه، قطر خارجي، ضخامت پوسته، انرژي برشي ويژه، مقاومت خمشي ويژه و ضريب ارتجاعي ساقه كه ميزان مقاومت ساقه در مقابل ورس را نشان مي‌دهند از اهميت زيادي براي به نژادگران برخوردار است. با اين وجود تا‌كنون هيچ اطلاعاتي در مورد ژنتيك اين صفات وجود ندارد. در اين پژوهش QTL‌هاي كنترل كننده صفت‌هاي بيومكانيكي ساقه در جمعيت دابل هاپلوئيد 225 لايني حاصل از تلاقي RAC و Kukri بررسي شد. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه 225‌ لاين از گندم دابل هايپلوئيد در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهيد باهنر كرمان در سال زراعي 1396-97 در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي كشت شد. پس از برداشت، به منظور مطالعه مشخصه‌هاي بيومكانيكي ساقه از دستگاه بارگذاري چند منظوره با استفاده از كاوش‌گر‌هاي خمش سه نقطه‌اي و برشي استفاده شد. نتايج: تجزيه واريانس وجود تنوع ژنتيكي براي اين صفات را به خوبي نشان داد. ضريب ارتجاعي (مدول الاستيسيته) ساقه بيشترين مقدار كارايي گزينش (21.65) را به خود اختصاص داد. با توجه به ضريب تغييرات ژنتيكي و ميزان كارايي گزينش بالا، مي‌توان از اين صفت در گزينش براي مقاومت به ورس در گندم نان بهره جست. ارتفاع بوته بيشترين ميزان وراثت پذيري خصوصي (0.59) را بين صفات مورد ارزيابي داشت. مساحت مقطع بيشترين همبستگي را با گشتاور اينرسي (**0.818=r) داشت. دراين پژوهش سه ‌QTL بر روي كروموزوم‌هاي A3، D2 و B1 شناسايي شد كه به طور هم‌زمان كنترل ژنتيكي انرژي برشي ويژه و بيشينه مقاومت برشي ويژه را بر عهده داشتند. نتيجه گيري: يك QTL بر روي كروموزم D3 براي ممان اينرسي سطح، دو‌QTL بر روي كروموزم‌هاي A4 و B4 براي انرژي خمشي ويژه، دو QTL بر روي كروموزم‌هاي D5 و B4 براي حداكثر مقاومت خمشي ويژه، دو‌QTL بر روي كروموزم‌هاي A4 و B4 براي انرژي خمشي ويژه و يك ‌QTL بر روي كروموزم A5 براي ضريب ارتجاعي شناسايي شدند. با استفاده از گزينش به كمك نشانگر مي توان از اين QTLهاي شناسايي شده در برنامه‌هاي به‌نژادي بهره برد.