مروري بر وضعيت و استراتژي هاي حفاظت از گاوهاي بومي ايران

هدف: منابع ژنتيكي حيوانات در تأمين امنيت غذايي و حفظ تنوع ژنتيكي نقش حياتي دارند. ايران با منابع ژنتيك دامي متنوع حدود 8.44 ميليون راس گاو دارد و در اين ميان گاوهاي بومي با تعداد 2044000 رأس حدود 27 درصد جمعيت دام سنگين كشور را به خود اختصاص داده اند. اين نژادها به شرايط مختلف اقليمي ايران سازگاري يافته و تنوع ژنتيكي آن ها ناشي از روند اهلي سازي آن ها در طي قرن ها مي باشد. نژادهاي بومي داراي ويژگي هاي منحصر به فردي همچون ژن مقاومت به بيماري بوده و حضور واريانت اللي A2 در شير برخي از گاوهاي بومي تاييد شده است. براساس آمارها، كاهش 27 درصدي در جمعيت نژادهاي بومي از سال 1382 تا سال 1397 مشاهده شده است. اين در حالي است كه جمعيت هاي آميخته با نژاد خارجي در طي چند دهه گذشته افزايش يافته و رشدي حدود 22 درصد داشته اند. لذا هدف از اين مقاله مروري از وضعيت گاوهاي بومي كشور و استراتژي هاي حفاظتي مي باشد.حفظ و حراست از نژادهاي گاو بومي: اقداماتي جهت حفظ نژادهاي بومي از جمله، ايجاد ايستگاه هاي گاو بومي، اجراي پروژه هاي تركيب ژني جهت حفظ سهم بومي، پروژه هاي ژنوميك گاو بومي، مشاركت با بخش خصوصي جهت خالص سازي توده هاي بومي، تخصيص يارانه هاي بلاعوض، ذخيره مواد ژنتيكي در بانك هاي ژني در مركز اصلاح نژاد دام و مركز ملي ذخاير ژنتيكي انجام گرفته است ولي اين اقدامات منجر به رضايت مندي پرورش دهندگان و پرورش اقتصادي نگرديده است.نتايج: برنامه هاي حفاظت از منابع ژنتيكي حيواني در كشورهاي در حال توسعه با چالش هاي مختلفي روبرو بوده و تلاش براي حفاظت از آن ها بنا به دلايلي حداقل مي باشد. عمده‌ ترين دليل كاهش نژادهاي بومي در ايران شامل عدم وجود توجيه اقتصادي و آميخته گري با نژادهاي خارجي مي ‌باشد. بنابراين، استراتژي آينده براي نژادهاي بومي بايستي برنامه ريزي جهت بهبود نژادي و حفاظت ژنتيكي باشد. نتيجه گيري: تدوين استراتژي ميان مدت و بلند مدت اصلاح نژادي باتوجه به پتانسيل هر كدام از نژادها در مناطق مختلف به صورت جداگانه و سياست گذاري و ارائه برنامه هاي راهبردي راهكار مناسبي مي باشد. لذا، علاوه بر اقتصادي ساختن دام هاي بومي و ايجاد بانك هاي ژني منطقه اي، مشاركت دامداران، سازمان هاي دولتي و غير دولتي و همچنين براي اقدامات حفاظتي موثر، هماهنگي و همكاري مناسب بين سازمان هاي مختلف، موسسات تحقيقاتي، دانشگاهي و انجمن هاي علوم دامي و شركت هاي اصلاح نژادي (دانش بنيان) مورد نياز مي باشد.