معيار ركن رواني جرم غيرعمدي در حقوق كشورهاي اسلامي و غربي با نگاهي به رويكرد فقه اسلامي

يكي از مسايل مهم پيرامون خطاي كيفري به عنوان ركن رواني جرايم غير عمدي به معيار تشخيص آن عائد است. نظام حقوقي كشورهاي مختلف به يكي از دو معيار شخصي و نوعي در اين زمينه رو آورده اند. مسأله اصلي مورد بررسي در اين نوشتار تعيين معيار مناسب تر و چرايي آن مي باشد. قائلين به معيار نوعي كه خطا را در جايي صادق مي دانند كه مرتكب بر خلاف سلوك ذهني افراد متعارف انديشيده است، سهولت اثبات ركن رواني و وحدت عناصر خطاي مدني و كيفري را مبنايي براي توجيه موضع خود بيان داشته اند. در نقطه ي مقابل معتقدين به معيار شخصي ضابطه ي تشخيص خطا را در فعل و انفعالات ذهنيِ خود مرتكب جستجو مي كنند و استدلال مي كنند مجازات فرد بر اساس كنش هاي ذهنيِ نه خود، بلكه ديگران، غير منطقي است؛ علاوه بر اين كه اثبات خطا نيز بر اساس قراين عيني امكان پذير است. در نوشتار حاضر با روشي توصيفي-تحليلي معيار حاكم بر ركن رواني جرم غير عمدي با لحاظ مواضع نظام حقوقي كشورهاي اسلامي و غربي مطالعه گرديده و در كنار آن رويكرد فقه اسلامي به اين مسأله نيز بررسي شده است كه حاصل بررسي ها تقويت نظريه معيار شخصي است كه با ماهيت خطا و هم سرزنش پذيري مورد نظر در حقوق كيفري نيز سازگار است و لازم است قانونگذار با صراحت در مقررات موضوعه بر تعيين آن همت گمارد.