واكاوي تباين و توافق صور خيال در الگوي خيال‌انگيزي دو بناي قدسي (نمونه موردي: دو بناي مجاور آرامگاه شيخ عبدالصمد و مسجد جامع نطنز)

فهم تبلور صور خيال و جنبه هاي شاعرانه و خيال انگيز آثار معماري ايران در بستر ايماني و عرفاني ساكنان حق جوي اين سرزمين، يكي از مهم ترين مداخل به ادراك ماهيت معماري گذشته ايران است. در اين پژوهش، نخست با پرسش از مفهوم خيال و صور خيالين، بر اساس مباني فلسفي پساساختارگرايي و رويكرد كيفي به تحقيق، با بهره گيري از طرح تحقيق هاي تحليل گفتمان در مرحله مطالعه مباني نظري و مرور ادبيات موضوع از راه گردآوري داده هاي كتابخانه اي و سپس مبتني بر طرح تحقيق توصيفي-تحليلي و با بازديد از مجموعه، به تبيين نمونه موردمطالعه پرداخته شده است. در مرحله تحليل يافته ها، از روش استدلال منطقي بهره برده شده است. استدلال مبتني بر دو قضيه تجربي، يكي معطوف به مكانيت خيالين موقعيت هر دو بنا و نسبت آن دو با زمان و ديگري معطوف به تبلور ساحات خيال مادي در كالبد دو بنا؛ يك قضيه تحليلي معطوف به اطوار هندسه و استعاره هاي نور و يك قضيه متافيزيكي معطوف به تباين خيال انگيزي گنبد در دو بنا است. در مرحله اشاعه و تشريح نتايج بحث، از طرح تحقيق پديدارشناسي بهره گرفته شده است. نتايج تحليل ها نشان مي دهد كه دو بنايي كه مبتني بر مفهوم نظمي ازليابدي در كنار يكديگر قرار گرفته اند، ضمن ساخت كليتي يكپارچه و جاودانه، مظهر اسفار اربعه عرفاني اند. مسجد مظهر اسفار رو به تاريكي و آرامگاه، مظهر اسفار رو به نور است. يكي با حالتي پرهيزگارانه و زاهدانه در دل زمين فرو رفته و با ظهوري كم رنگ در شهر و درونگرايي، و تزئينات كم، هيچ تظاهر بيروني ندارد. اما ديگري تظاهري برونگرايانه و خيال انگيز داشته و با گنبد و سردر رنگين و تزئينات منحصر به فرد، حركت از كثرت به وحدت را به نمايش گذاشته است. در نتيجه گيري بحث از چهار جنبه نسبت زمين و آسمان، ماده و معنا، نور و ظلمت و كثرت و وحدت تباين و توافق دو بنا تحليل شده است.