واج‌شناسي وقف در قرآن

در اين مقاله تلفظ كلمات قرآني در جايگاه وقف بررسي، توصيف و تبيين مي شود. تعميم توصيفي داده ها نشان مي دهد كه در تلفظ كلمات نكرۀ فاعلي و اضافي، تكواژ نكره و واكه هاي افراشتۀ كوتاه نشانگرِ حالت فاعلي (/u/) و اضافي (/i/) حذف مي شوند، و آغازۀ هجاي محذوف به هجاي پيشين منضم و يك مورا به پايانۀ آن افزوده مي شود و آن را سنگين يا فوق سنگين مي كند. اما در تلفظ كلمات نكرۀ مفعولي پس از حذف تكواژ نكره، موراي شناور آن به واكۀ افتادۀ نشانگرِ حالت مفعولي (/a/) گسترده و واكۀ افتاده كشيده مي شود. رسايي بالاي اين واكه در مقايسه با ساير واكه هاي افراشته مي تواند دليل مقاومت آن در برابر حذف باشد. در تلفظ اسم هاي مؤنث، تكواژهاي سه گانۀ حالت و تكواژ نكره حذف مي شوند. سپس به دنبال حذف مشخصه هاي فوق حنجره اي و ابقاي مشخصۀ حنجره اي، واج /t/ به [h] تبديل مي شود. هدف اصلي اين مقاله، صورت بندي الگوي واجي كلمات قرآني در محل وقف است. روش تحقيق از نوع توصيفي و تبييني است. بر اين اساس، قواعد واجي قرآني اجازۀ ظهور هجاي سبك در جايگاه وقف را نمي دهند و به جاي آن، هجاي سنگين و فوق سنگين از طريق فرايندهاي حذف و كشش جبراني در جايگاه وقف ظاهر مي شوند.