آشكارسازي تغييرات مجراي رودخانه گيوي‌چاي در بازه زماني 2000 تا 2019

رودخانه‌ها سيستم‌هاي پويا بوده و مسير رودخانه‌ها به‌طور مداوم در حال تغيير مي‌باشند. اين تغييرات و جابجايي‌ها مشكلاتي را براي كاربري‌هاي انساني و اكولوژيكي ايجاد مي‌كند و از مباحث مهم در ژئومورفولوژي رودخانه‌اي محسوب مي‌گردد. در اين پژوهش آشكارسازي تغييرات رودخانه گيوي چاي با استفاده از تصاوير لندست هشت و هفت؛ شامل سنجنده OLI وETM+، نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي، داده‌هاي هيدرولوژيكي و داده‌هاي ميداني، در دوره زماني 2000 تا 2019، مورد بررسي قرار گرفته است. در راستاي رسيدن به هدف تحقيق، ابتدا مسير رودخانۀ گيوي‌چاي به چهار بازۀ، بازه 1 (بازه كوهستاني بالادست سد)، و بازه‌هاي پايين‌دست سد شامل: بازۀ 2 (بازه نيمه دشتي)، 3 (بازه كوهستاني) و 4 (بازه نيمه كوهستاني) تقسيم گرديد واز پارامترهاي ژئومورفولوژي رودخانه؛ شامل ضريب خميدگي و زاويه مركزي و همچنين؛ روش تراسنكت و محاسبه آهنگ مهاجرت رودخانه استفاده شده است. با توجه به نتايج مطالعه، بازه اول و سوم، در هر دو دوره به صورت پيچان رود بسيار توسعه يافته و بازه چهارم از نوع پيچان رود توسعه يافته بوده است. ولي در بازه دوم در طي دوره مطالعاتي نوع بازه از پيچان رود توسعه يافته به بسيار توسعه يافته تغييريافته است. ميانگين ضريب خميدگي در بازه اول در سال 2019، نسبت به سال 2000، كاهش يافته است، ولي در ساير بازه‌ها در سال 2019 ميزان ضريب خميدگي نسبت به سال 2000 روند افزايشي داشته است. ميانگين آهنگ مهاجرت مجراي رودخانه گيوي‌چاي در طي بازۀ زماني 19 ساله، در حدود 0.87 متر، در سال بوده است. بيش‌ترين مقدار جابه‌جايي عرضي مجرا، در ترانسكت 12، به ميزان 1.51 متر و كمترين جابه‌جايي در ترانسكت 20، به مقدار 0.54 متر مي‌باشد. نتايج همچنين نشان داد كه در طي بازه زماني مورد مطالعه، به‌طوركلي 39.52 هكتار به ساحل راست رودخانه افزوده است و 11.62 هكتار از ساحل راست كاسته شده است. درنتيجه مشخص گرديد كه رودخانه گيوي‌چاي داراي تغييرات مورفولوژيكي و جابه‌جايي مجرا مي‌باشد و عوامل مؤثر اين تغييرات، به‌طور عمده شامل؛ تغييرات دبي و دبي رسوبي، به ويژه در رابطه با احداث سد، مقاومت ليتولوژيكي و فرسايش پذير بودن سازندهاي بستر و كناره‌هاي رودخانه و همچنين عوامل انساني هستند.