تمايز معرفه النفس از علم النفس در انسان شناسي محمدحسين طباطبايي و پيامد آن در نگاهي ديگر به سلامت

On the Distinction between Self-Knowledge and Philosophical Psychology in Tabatabai’s Anthropology and Its Consequence in a New Look toward Health

طباطبايي تمايل داشت مسايل نفس شناسي را از طريق معرفهالنفس دنبال كند نه آنچنان كه فيلسوفان مشايي و صدرايي، با تمام اختلافاتشان، در علم النفس دنبال مي كردند. توجه به نفس و روان بشري و قواي آن در درمان بيماري ها، گرچه در ساختار رياضي مكانيكي پزشكي مدرن، مهمل تلقي مي شود اما در پزشكي غيرمدرن، با تمام وسعت شاخه ها و گرايش هايش، متعارف بلكه ناگزير است. دغدغه اين نوشتار معرفهالنفس و چشم انداز تاثير آن در طب (با تاكيد بر سلامت) است. تحقيق پيش رو از سنخ تحقيقات بنيادي نظري و از لحاظ روش، توصيفي تحليلي است. محقق با توصيف و تحليل كيفي محتواي انديشه طباطبايي و توجه به نظام انديشه وي، با گردآوري داده ها به روش كتاب خانه اي، به دنبال توصيف، تجزيه و تحليل مسيله است. طباطبايي بر اساس تعقل و نيز تعمق در آيات و روايات از تمايز معرفهالنفس/علم النفس به تمايز معرفت انفسي/ معرفت آفاقي كشيده مي شود؛ تمايزي كه مي تواند در طبابت استلزاماتي داشته باشد و طب را متحول و زمينه را براي نگاهي ديگر به سلامت و بيماري فراهم كند. توجه به معرفهالنفس در طب به معناي معرفت به نفس و خصوصيات و نوع تاثير آن در بدن نيست، بلكه به معناي معرفت انفسي در طبابت است، كه به تعبيري مي توان آن را طبابت انفسي ناميد كه طبيبش به گونه اي ديگر زيست مي كند و به گونه اي ديگر بيمار، بيماري و سلامت را مي فهمد و نهايتا درمان مي كند.

Unlike peripatetic and Sadraic philosophers who, despite their differences, investigated the soul-related issues through psychology, Tabatabaei was inclined toward investigating these issues through self-knowledge. Though in the mechanical and mathematical structure of modern medicine showing consideration for human soul and psyche and its faculties in treating illnesses seems meaningless, in non-modern medicine it is a standard and inevitable practice. The current research is intended to delve into self-knowledge and its effects on medicine (while emphasizing health). This study is a fundamental and theoretical research which has adopted a descriptive and analytical methodology. Describing and qualitatively analyzing the content of Tabatabaei’s thoughts and thinking system, the researcher has collected data through library note-taking to describe and analyze the problem. Contemplating and thinking about Quranic verses and tradition, Tabatabaei transits from the distinctions between psychology and self-knowledge to the distinction between subjective knowledge and outer-world knowledge (objective knowledge) which can impose some obligations on the medicine, change it dramatically and lay the groundworks for adopting a new look toward health and illness. In medicine, taking self-knowledge into account, does not mean knowing about self and its characteristics and the way it affects body but it means self-knowledge-based medicine in which the physician leads a different life and develops a different understanding of patient, illness and heath and accordingly treats the illness.