تأثير روند رشد و توسعه شهري بر ساختار شبكه اكولوژيك با رويكرد تاب‌آوري و سيماي سرزمين (مورد مطالعه شهر همدان)

با افزايش روزافزون جمعيت در شهرها، مديريت توسعه شهري امري اجتناب ناپذير است. شهر، متشكل از سيستم‌هاي باز و زنده و تلفيقي از سيستم‌هاي اجتماعي اكولوژيكي است كه روند شتاب زده توسعه شهري موجب تغيير كاربري زمين و در نتيجه آسيب رسيدن به ساختار، عملكرد و فرآيندهاي اكولوژيكي مي‌شود. در اين ميان، بهره‌گيري از دانش اكولوژي با رويكرد سيماي سرزمين و تاب‌آوري مي‌تواند به تحليل وضعيت موجود و يافتن راه‌حل‌هاي بهينه كمك كند. تاب‌آوري در الگوي ساختار طبيعي شبكه اكولوژيك به ميزان وسعت و پيوستگي لكه‌هاي سبز بستگي دارد. به همين دليل، براي رسيدن به هدف اصلي اين پژوهش كه ارزيابي ساختار شبكه اكولوژيك در روند توسعه شهري با رويكرد تاب‌آوري است، به بررسي روند تغيير پوشش گياهي در فاصله سال‌هاي 1982 تا 2015 در شهر همدان پرداخته شد. در اين مطالعه، چارچوب مفهومي برگرفته از دانش اكولوژي، نظريه‌هاي تاب‌آوري و با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي و تكنيك‌هاي سامانه اطلاعات جغرافيايي GIS شكل گرفت تا بتوان مناطق حساس زيستي نسبت به تغييرات و ساخت و سازهاي شهري در برنامه‌ريزي‌هاي آتي توسعه شهر را مشخص و مانع از آسيب رسيدن به اكوسيستم طبيعي شهر و حفظ و ارتقاء منابع زيستي باقيمانده در اين سرزمين شد. تصاوير ماهواره‌اي Landsat در سال‌هاي 1982، 2000 و 2015 با استفاده از نرم‌افزارهاي ArcMap, ENVI در چهار طبقه: «كاربري اراضي باير، زمين ساخته شده، راه‌هاي ارتباطي و پوشش گياهي» به روش نظارت شده بيشترين شباهت، كلاس‌بندي شدند. پس از تحليل اين نقشه‌ها به منظور يافتن نوع تغييرات در كاربري اراضي، با استفاده از نرم افزار TerrSetنقشه‌ها مورد پردازش و تحليل قرار گرفت و سه نوع متريك سيماي سرزمين شامل ايجاد شدگي، سست شدگي و جدا شدگي در بين اين سال‌ها بررسي شد. نتايج نشان مي‌دهد پوشش گياهي منطقه از 2820.2 هكتار در سال 1982 به 1304.2 هكتار در سال 2015 تقليل يافته و در مقابل اراضي ساخته شده و راه‌هاي ارتباطي نيز از 606.4 هكتار در سال 1982 به 4274.2 هكتار در سال 2015 افزايش يافته است كه اين ميزان تغييرات نشان از رشد و گسترش بالاي مناطق شهري و كاهش، خرددانگي و انقطاع سطح پوشش گياهي و در نهايت افول در تاب‌آوري شبكه اكولوژي شهري دارد. در پايان تحقيق، راهبردهايي به منظور ترميم آسيب هاي وارده به شبكه طبيعي اكولوژيك شهر همدان و توسعه آن ارائه شد.