عنوان مقاله :
تصويرسازي با نقش بز در سفالينه‌هاي عصر مفرغ جنوب‌شرق فلات ايران
پديد آورندگان :
صدقي ، ياسين دانشگاه هنر اسلامي تبريز - دانشكده حفاظت آثار فرهنگي - گروه باستان سنجي , رازاني ، مهدي دانشگاه هنر اسلامي تبريز - دانشكده حفاظت آثار فرهنگي - گروه باستان سنجي و مرمت
كليدواژه :
سفال منقوش , نماد بز , تصويرسازي , پويانمايي باستان , عصر مفرغ
چكيده فارسي :
طرح‌اندازي نقشمايه‌ي حيواني بُز يكي از ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد سفالينه‌هاي منطقه جنوب‌شرق ايران در هزاره‌ي سوم ق.م است نقوش بز برروي اين سفالينه‌ها با اشكال، فرم‌ها و شيوه‌هاي مختلفي، همچون شبهه طبيعت‌گرا و انتزاعي و يا با عناصر مشخص نژادي اجرا شده است. هدف اصلي اين تحقيق شناسايي و تبيين انواع نقشمايههاي بز موجود بر سطوح سفالينه‌هاي جنوب‌شرق ايران مبتني‌بر مساله حركت و پويانمايي در محوطه‌هاي باستاني شهرسوخته و تپه صادق سيستان، بمپور، كشيك، اسپيدژ و چگردك در بلوچستان در بازه‌ي زماني عصر مفرغ است. سوال اصلي تحقيق عبارت است از اينكه؛ حركت در نقوش بز تصوير شده بر سفالينه‌هاي جنوب‌شرق ايران در چه قالب‌هاي حركتي بيان شده است؟ آيا مي‌توان اين نقوش را براساس ويژگي‌هاي حركتي و پويانمايي آنها تقسيم‌بندي نمود؟ روش تحقيق از نوع توصيفي-تحليلي بوده و جمع‌آوري اطلاعات با استفاده از روش‌هاي ميداني و كتابخانه‌اي اين پژوهش به‌ثمر رسيده است. نتايج مطالعات انجام شده نشان داد نقشمايههاي بز در سفال جنوب‌شرقي ايران از منظر تصويرسازي در قالب حالت‌هاي ثابت، نيمه‌متحرك و متحرك قابل تقسيم‌بندي است. نقوش ثابت طرح‌هايي هستند كه جانور بدون هيچ‌گونه تحرك و نشاني از حركت ترسيم شده است كه بيشتر تصاوير محوطه‌هاي فوق در اين دسته قرار مي‌گيرند. در نقوش حيواني نيمه‌متحرك، طرح‌هايي از بز درنظر گرفته شده كه بدن حيوان حالتي از حركت و جست‌وخيز دارد. امّا در چند مورد خاص نقوشي با خواص پويانمايي چندمرحله‌اي و مصوّر از حيوان بز ترسيم شده است كه معروف‌ترين آن جام سفالين شهرسوخته است. ازهمين‌رو علاوه‌بر تبيين اين سه قالب در محوطه‌هاي فوق‌الذكر به معرفي نمونه‌هاي جديدي از سفال‌هاي منطقه‌ي جنوب‌شرق، پرداخته شده است. شايان ذكر است طرح گسترش انديشه‌ي نقوش متحرك و آشنايي هنرمندان پيش‌ازتاريخي با متحرك‌سازي تصاوير، طرحي تصادفي و مختص جام سفالين شهرسوخته نبوده و در ديگر نقشمايههاي آثار سفالين جنوب‌شرق ايران قابل مشاهده است.
