سير تحول شكل و تزئينات معماري‌گونه ميزهاي سفالي شش‌ضلعي دوره سلجوقي در ايران و ايوبيان سوريه

ايران دوره سلجوقي و سوريه دوره ايوبي دو منطقه مهم در توليد آثار سفالي فاخر در قرون ششم و هفتم بوده‌اند. يكي از توليدات منحصربه‌فرد اين دو منطقه ميز‌هاي سفالي كوچك و كوتاهي است كه محلي براي قرار دادن اشيا بوده‌ و در تزئين آنها از الگوهاي معماري بهره‌برداري شده است. اين آثار از توليدات رايج و مشابه دوره سلجوقي ايران و ايوبيان سوريه به شمار‌ آمده كه به دلايل مهاجرت، تجارت و جنگ، تحت تأثير يكديگر بوده‌اند، به‌گونه‌اي كه توليد ميز‌ها در هيچ‌يك از دوره‌هاي تاريخي مشابه اين دو منطقه نبوده است. هدف از انجام اين تحقيق آن است كه با مقايسه و تطبيق ميزهاي ايران و سوريه، ضمن پرداختن به شباهت‌ها و تفاوت‌هاي موجود، سير تحول ميزها از طريق تجزيه‌وتحليل تزئينات، شكل و نحوه ساخت، موردبررسي قرار داده و به تأثيرپذيري اين آثار از يكديگر پرداخته شود تا از اين رهيافت بتوان به شناخت كمي و كيفي و ميزان اثرگذاري معماري بر ساخت و تزئين آنها دست ‌يافت. سؤال‌هاي اين پژوهش عبارت‌اند از: 1. نقوش به‌كاررفته در تزئينات ميز‌هاي سفالي ايران و سوريه چه هستند؟ 2. شباهت‌ها و تفاوت‌ها بين شكل و تزئينات ميز‌هاي سفالي مناطق ذكرشده كدام‌اند؟ 3. در ساخت شكل و تزئينات ميزهاي سفالي از چه روش‌هايي استفاده‌شده است؟ پژوهش كيفي است و در حوزۀ روش‌شناسي متكي بر توصيف و تحليل است. گردآوري اطلاعات به روش كتابخانه‌اي و ميداني صورت گرفته است. در اين خصوص، با تكيه‌بر منابع معتبر، چهارده نمونه ميز سفالي از موزه‌هاي داخل و خارج، جمع‌آوري‌شده و موردبررسي قرارگرفته‌اند. جهت تحليل دو نمونه از ميزهاي ايران روش ميداني و بازديد مستقيم از موزه‌ سفال و آبگينه تهران انجام‌شده است. تزئينات و ساختار ساده تا پيچيده اين آثار مانند تزئينات ساده و كم نقش قالبي تا تزئينات پرنقش و ريز زرين‌فام، ساختار ساده و يك طبقه‌اي ميزها تا ساختار پيچيده‌تر و دوطبقه‌اي آنها و لعاب ساده و تك‌رنگ ميزها تا لعاب پيچيده و باارزش زرين‌فام، پيشرفت در تحول ساخت ميزها را نشان مي‌دهد. يافته‌ها مبين آن است كه عناصر معماري حضور چشمگيري در تزئين ميزها دارند. اين ميزها شباهت‌هاي كلي و تفاوت‌هايي در ساختار، تزئينات و لعاب با يكديگر داشته و در ساخت و تزئين آنها از شيوۀ كاربردي و مهم قالبي استفاده‌شده است.