مشاركت: مبناي طراحي فضاهاي شهري چندعملكردي

ايدۀ طراحي فضاي چندعملكردي به صورت‌هاي مختلف و با معاني متفاوت، همواره در حوزۀ ادبيات رشته‌هاي مربوط به معماري و شهر حضور داشته و تعريف اين مفهوم به صورت جامع همچنان در حال تكميل است. اما اين نوع فضاهاي شهري در كشورهاي در حال توسعه از ديرباز به صورت خودجوش وجود داشته‌اند. در كشورهاي توسعه‌يافته براي خارج‌شدن از چارچوبي كه يك فضا براي آن طراحي شده است، سخت‌گيري‌هاي بيشتري اعمال مي‌شود. اما با وجود تفاوت‌هايي كه در تملك فضاهاي عمومي وجود دارد، فضاهاي چندعملكردي در سراسر جهان پديد آمده‌اند و روزبه‌روز در حال افزايش هستند. اين فضاها، با توجه به بستري كه در آن شكل گرفته‌اند، ويژگي‌هاي مربوط به مورفولوژي فضا و ابعاد و اندازه‌ها و نيز عملكرد اصليشان با يكديگر تفاوت‌هايي دارند. اما در عين اين تفاوت‌ها داراي الگوهاي مشتركي هستند كه درنظرگرفتن آنها به برنامه‌ريزي و طراحي براي اين‌گونه فضاها در آينده كمك مي‌كند. اين نوشتار، 80 نمونه از فضاهايي را كه در حال حاضر به صورت چندعملكردي فعال هستند يا پتانسيل لازم براي تبديل‌شدن به اين‌گونه فضاها را دارند، بررسي مي‌كند. در اين پژوهش، براي انتخاب نمونه‌ها و استخراج الگوها از روش استدلال مبتني بر نمونه (CBR) در كنار زبان الگوي كريستوفر الكساندر استفاده شده است. نتيجه الگوهايي است كه مي‌تواند به طراحان كمك كند در مواجهه با پروژه‌هاي شهري جهت افزايش كيفيت زندگي شهروندان مؤثرتر عمل كنند. در نهايت مشاهده مي‌شود كه الگوهاي به‌دست‌آمده كمتر شكل كالبدي داشته و بيشتر به شكل برنامه‌ريزي و مديريت فضا هستند. الگويي كه بيشترين تكرار را در ميان الگوهاي استخراج شده دارد، «مشاركت» است كه بايد به عنوان يك فرهنگ در تمامي اشكال خود، از ابتدا در فرايند برنامه‌ريزي، طراحي و بهره‌برداري لحاظ شود.