بررسي علل بيان‌ناپذيري تجربه‌هاي عرفاني در مثنوي‌هاي عطّار(الهي‌نامه، منطق‌الطّير، مصيبت‌نامه)

ناتواني واژه در بيان تجربه‌هاي عرفاني را بيان‌ناپذيري مي‌نامند. دارندگان تجربه‌ عرفاني آگاهي عرفانيِ خود را فراتر از حد فهم و تقرير مي‌دانند. آنها بر اين باورند كه در اين تجربه‌ استعلايي، نوعي آگاهي از حقيقت و ادراك امور به عارف دست مي‌دهد كه حريمي ماوراء عقل دارد و به قالبِ بيان در نمي‌آيد. در نزد عارفان، همواره بيانِ حقايق و مفاهيم عرفاني با موانعي همراه است كه زبان را از شرحِ اين احوال ناتوان مي‌سازد. موانعِ موضوع، متكلم، كلام و مستمع از بارزترين اين موانع است كه سبب بيان‌ناپذيري حقايق بلند عرفاني مي‌شود. عطّار نيشابوري نيز مانند ديگر عرفا در آثار خود به صورت‌هاي مختلف بيان‌ناپذيري تجربه‌هاي عرفاني را تبيين كرده و عملاً ناتواني زبان را در بيان حقايق عرفاني نشان داده است. مسئله‌ پژوهش حاضر واكاوي علل بيان‌ناپذيري تجارب عرفاني براي تبيين اين موضوع است كه زبان در بيان ناگفته‌هاي عرفاني چه مشكلي دارد كه عرفا را در بيان اين مدركات دروني ناتوان مي‌سازد. همچنين بازتاب و بسامد اين موضوع بنيادي عرفاني در آثار عطّار نيشابوري چگونه است؟ در اين جستار به روش توصيفي تحليلي اين موانع و بازتابِ آنها در سه منظومه‌ الهي‌نامه، مصيبت‌نامه و منطق‌الطّير عطّار نيشابوري مورد بررسي قرار گرفته است. هر يك از اين موانع با بسامدهاي متفاوت مورد توجه عطّار بوده و مانعِ موضوع و متكلّم بيش از موانع ديگر در بيان حقايق و رموز الهي در زبان عطّار مشهود است.