اثر همزيستي با قارچ ميكوريزا (Funneliformis mosseae) بر عملكرد و اجزاي عملكرد سياهدانه (Nigella sativa L.) و نخود (Cicer arietnium L.) در كشت مخلوط

اهداف: سيستم‌هاي كشت مخلوط و كاربرد كودهاي زيستي در افزايش كميت و كيفيت محصولات نقش مهمي را ايفاء مي‌كنند. اهداف اين مطالعه، ارزيابي اثرات كاربرد قارچFunneliformis mosseae و الگوهاي مختلف كشت بر عملكرد و اجزاي عملكرد سياهدانه در كشت مخلوط با نخود بود.   مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 10 تيمار و سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه مراغه در سال زراعي 1397 اجرا شد. فاكتور اول الگوهاي مختلف كشت شامل كشت خالص نخود، كشت خالص سياهدانه، كشت مخلوط يك رديف نخود+ يك رديف سياهدانه (1:1)، يك رديف نخود+ دو رديف سياهدانه (1:2) و دو رديف نخود+ يك رديف سياهدانه (2:1) و فاكتور دوم شامل تلقيح و عدم تلقيح با قارچ Funneliformismosseaeدر نظر گرفته شده بودند.   يافته‌ها: نتايج نشان داد كه عملكرد دانه نخود و سياهدانه تحت تأثير معني دار الگوهاي مختلف كشت و قارچ ميكوريزا قرار گرفتند. بيشترين ميزان عملكرد دانه نخود (1203.5 كيلوگرم در هكتار) در كشت خالص بدست آمد كه تفاوت معني داري با الگوي كشت 2:1 نداشت. همچنين بيشترين عملكرد دانه سياهدانه (823.3 كيلوگرم در هكتار) نيز در كشت خالص آن حاصل شد. كاربرد قارچ ميكوريزا عملكرد دانه نخود و سياهدانه را بهترتيب 24.62 و 18.59 درصد نسبت به عدم كاربرد قارچ افزايش داد. علاوه بر اين، بيشترين ميزان درصد اسانس (1.06) و عملكرد اسانس سياهدانه (7.326 گرم در متر مربع) در الگوي كشت مخلوط يك رديف نخود+ دو رديف سياهدانه حاصل شد. در همه الگوهاي كشت مخلوط نسبت برابري زمين بيشتر از يك بدست آمد كه بيانگر سودمندي الگوهاي مختلف كشت مخلوط نسبت به كشت خالص مي‌باشد. بيشترين مقدار نسبت برابري زمين (1.56) در الگوي كشت 1:2 با كاربرد قارچ ميكوريزا بدست آمد. همچنين در همه الگوهاي كشت مخلوط ميزان غالبيت در نخود بيشتر از سياهدانه بود كه بيانگر توانايي رقابتي بيشتر نخود نسبت به سياهدانه است. علاوه بر اين، بيشترين مقادير شاخص هاي اكولوژيكي (نسبت معادل سطح زير كشت و زمان، نسبت معادل سطح برداشت و كارايي استفاده از زمين) و شاخص‌هاي اقتصادي (مجموع ارزش نسبي، سودمندي كشت، سودمندي اقتصادي كشت مخلوط و شاخص بهره‌وري سيستم) در الگوهاي كشت 1:2 و 2:1 با كاربرد قارچ ميكوريزا حاصل شد.   نتيجه‌گيري: به طور كلي، الگوي كشت يك رديف نخود+ دو رديف سياهدانه با كاربرد قارچ ميكوريزا نه تنها منجربه ايجاد تنوع در اكوسيستم‌هاي كشاورزي و پايداري توليد مي شود، بلكه در افزايش درآمد اقتصادي و بهره‌وري استفاده از زمين‌هاي كشاورزي  نيز موثر است.